"علم کوه" غرق در شکوه و فقر در امداد / جاذبه ای جهانی که زخمی بی مهری ها شده است

حرف شمال _ گزارشی از مهراب زکی پور / شهرستان  ۵۰ هزار نفری کلاردشت در غرب مازندران  از ۱۴۰ قله مخروطی شکل با ارتفاع بیش از سه هزار و چهار هزارمتری برخوردار است که کوه هایی نظیر علم کوه ، سیاه کمان ،شاه علم دار،تخت سلیمان ، سنگ سرگ و کرما  از معروفترین انها است. ضمن اینکه این منطقه علاوه بر داشتن جنگل های سرسبز هیرکانی ، رودخانه خروشان حفاظت شده سردابرود ، آبشارها و دریاچه های یخی، پوشش مناسب گیاهی و نیز به خاطر داشتن دیواره های صخره ای برای انجام فعالیت های ورزشی نظیر دیواره نوردی ، صخره نوردی و اسکی مناسب است.

بنابر اعلام مسئولان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران سالانه بیش از ۶۰۰ هزار نفر برای دیدن جاذبه های طبیعی و استفاده از آب و هوای بسیار خنک و کوهستانی به شهرستان کلاردشت سفر می کنند و از این آمار نیز بیش از یکصد هزار نفر گردشگر خارجی بویژه کوهنوردان از کشورهای جمهوری چک ، اتریش ، آلمان ، ترکیه ، فرانسه ، استرالیا ، هلند ، اندونزی ، لهستان ، هند و چین هستند.

با همه این قابلیت های منحصر بفرد در این منطقه، بنا به گفته برخی از مسئولان دست اندرکار و نیز افراد کوهنورد  هنوز سازو کارهای لازم برای تامین زیرساخت ها و نیز امکانات امداد و نجات با هدف ایمنی و حفظ جان گردشگران کوهستان و نیز  افراد کوهنورد در کلاردشت از سوی متولیان امر پیش بینی نشده و نتایج این امر سبب شده تا در این مدت شماری از ورزشکاران کوهنورد جانشان را در مسیر راه صعود یا حین بازگشت از قلل کلاردشت بویژه علم کوه و تخت سلیمان از دست دهند.

بررسی ها و گزارش های مستند نشان داده که سوابق صعود به قله علم کوه و تخت سلیمان به بیش از ۵۰ سال پیش برمی گردد و آنچه مسئولان کوهنوردی این شهرستان گزارش داده اند آن اینکه از سال ۱۳۴۸ تاکنون دست کم ۲۰ نفر از ورزشکاران کوهنورد در حین صعود یا بازگشت از این قلل دچار حادثه شده و جانشان را از دست دادند.

در فاصله دو هفته گذشته دو نفر از کوهنوردان در مسیر صعود به این قله ها دچار مشکل شدند که جنازه یکی از آنان پس از دو روز جستجو کشف شد و نفر دیگر یک مرد ۴۷ ساله چند روز پیش در این منطقه  ناپدید شده است.

قله های علم کوه و تخت سلیمان فاقد امکانات مناسب

یکی از ورزشکاران کوهنورد تهرانی در این باره می گوید: موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی کلاردشت به گونه ای است که علاوه بر آنکه از قابلیت های ورزشی کوهنوردی برخوردار بوده بلکه شرایط خیلی خوبی هم برای گردشگری کوهستان دارد به عبارتی ضمن آنکه این منطقه پذیرای هزاران کوهنورد خارجی وداخلی است بلکه بارها دیده شده که افراد زیادی در قالب طبیعت گرد جاذبه های چشم نواز و منحصربفرد طبیعت علم کوه و تخت سلیمان دیدن کرده و حتی چند شبانه روز در این منطقه اقامت برمی گزینند.

فرهاد نجفی که مدعی شد مدت ۲۵ سال در این رشته فعالیت دارد وچندین بارقلل تخت سلیمان ، علم کوه و  قلل دیگر کشورهای خارجی را فتح کرده است،به خبرنگار ایرنا گفت:   برای ایمنی و حفظ جان این مسافران و گردشگران ناخوانده باید زیرساخت ها و امکاناتی مانند راه دسترسی مناسب، مراکز اقامتی ، رفاهی ، سرویس های بهداشتی و نیز تجهیزات امداد و نجات در زمان وقوع احتمالی حوادث کوهستانی برای ورزشکاران کوهنورد در این منطقه مهیا شود.

وی تصریح کرد : اگر چنین زیرساخت و امکاناتی فراهم  شود و در کنار آن آموزش های لازم از طریق کوهنوردان حرفه ای و راهنمایان گردشگری به جوامع محلی داده شود تا آن ها نیز بتوانند به  آن دسته از مسافران که در قالب گردشگر کوهستان به این منطقه می آیند و برای مدتی ماندگار می شوند در نحوه استفاده از طبیعت و نیز آشنایی با موقعیت جغرافیایی منطقه فرهنگ سازی کنند  طبیعتا چنین رفتارهایی با رونق گردشگری کوهستان، حتی گردشگری بوم گردی و  بهبود فضای کسب و کار همراه خواهد بود.

این کوهنورد گفت که آنچه بررسی شده کلاردشت فقط یک پایگاه امداد و نجات دارد و آن هم در مرکز شهر مستقر بوده درحالی که باید یک پایگاه امداد و نجات کوهستان در نزدیکی پناهگاه ونداربن استقرار یابد تا امدادگران به محض وقوع حوادث بتوانند با بکارگیری امکانات و تجهیزات موجود در کوتاه ترین زمان طلایی به یاری حادثه دیدگان کوهستان از جمله افراد کوهنورد در این منطقه بشتابند .

به گفته این کوهنورد، امروز شرح وظایف ها کاملا مشخص بوده و  متولی امداد و نجات در حوادث کوهستان برعهده سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر است. البته این به معنای آن نیست که این نهاد به تنهایی عهده دار این مسئولیت باشد بلکه دیگر مسئولان ادارات نیز باید در بخش همراهی لازم را داشته باشند. منتهی آنجه در دنیا رایج است آن اینکه حدود ۹۰ درصد خدمات در زمینه امداد رسانی به شکل داوطلبانه است منتهی مشکلی که در این حوزه وجود دارد آن اینکه افراد داوطلب به علت عدم بهره مندی از آموزش های لازم در چنین مواقعی نمی توانند کمک حال مسئولان دست اندرکار باشند.

نجفی موضوع بیمه بودن ورزشکاران از سوی شرکت های بیمه گر نیز بسیار مهم دانست و گفت: در دیگر کشورها ورزشکاران کوهنورد در طول سال بیمه حوادث هستند منتهی در کشور ما به این خواسته توجهی نشده که نیاز ضروری است چرا که  اگر حوادثی برای یک کوهنورد رخ دهد شرکت های بیمه گر از صفر تا صد هزینه ها را پرداخت خواهند کرد. 

سابقه کوهنودری به علم کوه به سال ۱۲۹۵ بر می گردد

مشاور پناهگاه های منطقه علم کوه نیز گفت:  سابقه کوهنوردی به قله علم کوه به سال ۱۲۹۵ باز می گردد در همان سال بود که دیواره گرده آلمان ها در این قله ثبت و نام گذاری شد.
علی فرضی افزود:‌ از سال ۱۳۷۴ نیز آمد و شد افراد کوهنورد داخلی و خارجی به این قله به شکل گروهی آغاز شد و ضمن آنکه در کنارگروه های فنی کوهنوردی ، عده ای از افراد نیز غیرفنی هستند که از طالقان و مناطق سه هزار و ۲ هزار برای گشت و گذار به این منطقه می آیند.
وی ادامه داد:‌ تجربه تلخ و ناگوار سال های پیش نشان داده که عده زیادی از افراد کوهنورد از ارتفاعات دامنه علم کوه سقوط کرده اند که متاسفانه به علت مصدومیت شدید و درپی آن تاخیر در ارائه خدمات امداد رسانی فوت کردند.
مشاور پناهگاه های قله علم کوه گفت: نکته دیگر آنکه پایگاه امداد و نجاتی که در کلاردشت وجود دارد به شکل نمایندگی مدیریت می شود و این پایگاه  امکانات و تجهیزاتی به آن شکل ندارد که بتواند در زمان حوادث کوهستان به فریادهای بی صدای افراد کوهنورد برسد.

وی به مسیر سخت گذر و کوهستانی رودبارک تا منطقه ونداربن پای علم کوه اشاره کرد و افزود: این مسیر سخت گذر به طول حدود ۱۵ کیلومتر  اگرچه بعد مسافت آن بسیار کم است ولی به علت سخت گذر بودن مسیر مدت بیش از یکساعت زمان می برد که امدادگران خودشان را به منطقه ونداربن این جاده ماشین رو برسانند درحالی که زمان برای امداد رسانی به کوهنوردان حادثه دیده خیلی مهم است و چنین وضعیتی باعث شده که خیلی از این افراد جانشان را به علت تعلل در زمان امدادگری از دست می دهند.

مشاور پناهگاه های قله علم کوه ، مساله حرف شنوی افراد کوهنورد از متولیان امر کوهنوردی در پیشگیری از تکرار چنین اتفاقات ناگواری در این منطقه را بسیار مهم و اثربخش دانست و گفت : با اینکه در زمان شرائط نامساعد جوی و کولاک شدید در ارتفاعات ،هواشناسی و حتی فدراسیون کوهنوردی نیز از قبل هشدار می دهند که افراد کوهنورد از صعود به قلل در جای جای کشور بپرهیزند  ولی متاسفانه باز هم دیده می شود که برخی از افراد کوهنورد اصلا توجهی به این موضوع نداشته و به صورت انفرادی بدون آشنایی با مسیرهای صعود به قلل این منطقه در میانه های راه به علت کولاک شدید و ریزش بهمن دچار حادثه می شوند عده ای زخمی و عده دیگر نیز جانشان را به علت یخ زدگی و سرمای شدید از دست می دهند.  

فرضی گفت که  هم اکنون نیز عده زیادی از ورزشکاران کوهنورد از برخی از استان ها مانند فارس ،اراک ، قزوین و کرمانشاه  برای سنگ نوردی و باز کردن مسیر زمستانه دیواره غربی علم کوه به کلاردشت سفر کرده اند.

وی، نبود واحد اداری پزشکی قانون و  متخصص ارتوپد در مراکز درمانی را دیگر دغدغه های متولیان امر کوهنوردی در این شهرستان معرفی کرد و ادامه داد : اگر یک کوهنورد در زمان وقوع حادثه منجر به مرگ او بشود برای انجام تشریفات پزشکی قانونی باید مدت یک روز حتی ۴۸ ساعت خانواده اش معطل شوند و چنین وضعیتی با نارضایتی خیلی از مردم و حتی مسئولان این منطقه همراه بوده است چرا که نوشهر، چالوس و کلاردشت یک ساختمان اداری پزشکی قانونی دارد و آن هم در چالوس مستقر است.

علم کوه پایگاه امداد و نجات کوهستان ندارد

رئیس جمعیت هلال احمر شهرستان کلاردشت نیز پیش از این با ابراز نگرانی از فراهم نبودن زیرساخت های امداد و نجات برای امداد رسانی بموقع به کوهنوردان افراد آسیب دیده در قله علم کوه ، استقرار پایگاه امداد و نجات در این منطقه را بسیار ضروری دانست.
کردکار محمودی افزود: شرائط در این منطقه به گونه ای است که هنوز راه دسترسی مناسب برای آمد و شد آمبولانس برای امداد رسانی به مصدومان حوادث کوهنوردی در این منطقه وجود ندارد و اگرحادثه ای برای یک کوهنورد رخ دهد برای مداوا فقط با قاطر می توان او را به مراکز درمانی انتقال داد که ساعت ها زمان می برد.
وی اظهارداشت :‌ نکته دیگر آنکه جمعیت هلال احمر این منطقه نیز از امکانات و تجهیزات مورد نیاز برخوردار نیست و غالب نیروهای آن افتخاری هستند بنابراین در زمان وقوع چنین حوادثی نمی توان از آنها انتظارداشت تا به بهترین شکل ممکن برای نجات جان مصدومان خدمات ارائه دهند.
رئیس جمعیت هلال احمر کلاردشت گفت :‌ بارها موضوع ضرورت استقرار پایگاه امداد و نجات کوهستان برای مسئولان دست اندرکار بویژه فرمانداری ، استانداری و حتی نماینده مجلس شورای اسلامی تبیین شد ولی تاکنون بی نتیجه بوده است.

نداشتن پوشش تلفن همراه 

فرمانداری کلاردشت نیز ضمن انتقاد از نبود پایگاه امداد و نجات کوهستان دراین منطقه ، عدم آنتن دهی تلفن همراه در ارتفاعات پای قله علم کوه را از دیگر دغدغه های جدی افراد کوهنورد در این منطقه معرفی کرد.

کامران پولادی افزود :‌ امروز مهم ترین ماموریت مسئولان این منطقه صیانت از جان افراد کوهنورد بویژه کوهنوردان خارجی است بنابراین اگرحادثه ای برای آن ها رخ دهد با توجه به محدودیت امکانات وتجهیزات امداد رسانی کدام مقام مسئول باید پاسخگو باشد.

وی اظهارداشت :‌ ایجاد امکانات امداد و نجات اهمیت آن کمتر از مناطق ساحلی نیست و این موضوع به اطلاع مسئولان ذیربط رسانده شد و حتی در پی مکاتباتی با مدیرکل مدیریت بحران استانداری و جمعیت هلال احمر استان مازندران برآوردهای اولیه فراهم کردن چنین امکاناتی حدود ۵۰ میلیون تومان ارزیابی شده بود.

 فرمانداری کلاردشت با اشاره به آنکه هرسال به طور میانگین حدود ۱۰ هزار تا ۱۵ هزار کوهنورد و گردشگر برای صعود به قلل تخت سلیمان و علم کوه و دیدن دیگر جاذبه های گردشگری به این شهرستان سفر می کنند ، از مسئولان ذیربط خواست در جهت رفع محدودیت و فراهم کردن امکانات امداد ونجات در این منطقه تلاش کنند.

امکانات امداد و نجات کلاردشت در حد خدمات به مسافران است 

مسئول کمیته روابط بین الملل فدراسیون کوهنوردی نیز گفت : امکاناتی که در این بخش باید مهیا شود باید منطبق با نیازهای  کلاردشت باشد چرا که دراین شهرستان فقط ورزشکاران حرفه ای  کوهنوردی به شکل گروهی سفر نمی کنند بلکه افراد عادی ، هزاران گردشگر و مشتاق طبیعت هم  از جاذبه های این منطقه بسیار جذاب دیدن و استفاده می کنند.

محمود هاشمی افزود : منتهی امکانات امداد و نجاتی که برای افراد عادی گردشگر در این شهرستان پیش بینی شده همان برای امداد رسانی به افراد کوهنورد یا به عبارتی حوادث کوهستان در کلاردشت در نظر گرفته شده که تحت هیچ شرائطی پاسخگو نیست.

وی ادامه داد : نکته دیگر آنکه اغلب بالگردهای موجوددر کشور برای امداد رسانی به حوادث کوهستانی که بسیار با دیگر حوادث ساحلی و جنگلی متفاوت است ، مناسب نیست و مسیرهای دسترسی به قلل علم کوه و تخت سلیمان در منطقه حصار چال  به علت صخره ای بودن  و تداخل آب و هوایی  نبود امکان دسترسی هوایی برای امداد رسانان را غیر ممکن و دشوار می کند. 

ضرورت استقرار پایگاه امداد و نجات کوهستان 

مسئول کمیته روابط بین الملل فدراسیون کوهنوردی گفت:  آنچه مهم است ایجاد یک پایگاه مستقل امداد و نجات کوهستان  با برخورداری از امکانات و تجهیزات نوین در منطقه ونداربن است  موضوعی که بارها نامه نگاری و پیگیری شده و امیدوارم به زودی در تحقق این خواسته ها از سوی مسئولان ذیربط گام هایی برداشته شود.     

هاشمی افزود : هم اکنون آنچه که فدراسیون کوهنوردی توانسته در این حوزه گام هایی بردارد  مساله آموزش جوامع محلی در زمینه نحوه استفاده از طبیعت ، رعایت نکات ایمنی به منظور حفظ جان گردشگران طبیعت گرد است .

مسئول کمیته روابط بین الملل فدراسیون کوهنوردی کشور گفت: در این حوزه از یکی ۲ سال گذشته به دنبال همکاری که میان فدراسیون کوهنوردی ایران و نیز فدراسیون کوهنوردی اتریش ایجاد شده این آموزش ها در زمینه امداد و نجات و نیز نحوه استفاده از طبیعت  قالب باشگاه های کوهنوردی شروع شده و درکلاردشت نیز چنین اقداماتی انجام گرفته است.

هاشمی افزود : اکنون طبق بازدید ها و گزارش های مستند دیده شده که عده زیادی بدون مجوز در ماه هایی از سال بویژه بهار و  تابستان در قالب گردشگر طبیعت گرد و برپا کردن چادر مدت ها در پای قله علم کوه اقامت می کنند و متاسفانه علاوه بر آسیب رسانی به طبیعت ناشی از سرریز فاصلاب و پسماند همچنین حوادثی هم برای عده ای از آن ها رخ می دهد و مشکلاتی را برای مسئولان دست اندرکار فراهم می کنند و باید این مسائل ساماندهی و تدبیری در این زمینه اندیشیده شود.

قله علم کوه با ارتفاع ۴۸۵۰ متر در مرکز رشته کوه تخت سلیمان کلاردشت در غرب مازندران قرار دارد .این قله پس از دماوند با ۵۶۷۱ متر ارتفاع، دومین قله مرتفع ایران است.شهرت قله علم کوه به خاطره وجود دیواره در دامنه شمالی آن است چرا که جزو فنی ترین و سخت ترین مسیرهای سنگ نوردی و دیواره نوردی در ایران است.

این منطقه با بیش از ۴۵ قله بالای ۴۰۰۰ متر و داشتن یخچالهای متعدد ، برف چالها و دیواره هایش از مشهورترین ارتفاعات ایران و نامی آشنا برای کوهنوردان داخلی و خارجی است./ایرنا