تمنای هنر ۶۵۰۰ ساله مازندران از بیگانه/ آرزوهایی که بر دل ماند

حرف شمال: نه از موزه و شهرک نمدمالی خبری است و نه از تحقق هزاران وعده‌ای که آرزوی آن بر دل هنرمندان بی‌ نام‌ و نشان صنایع‌ دستی مانده است. روزگاری چرخ صنایع‌ دستی در مازندران می‌چرخید و هر خانه، محفلی بود از نقش‌ها و نگاره‌ های هنر دستی که اکنون به‌ مرور زمان و ماشینی شدن زندگی از یادها رفته است و تنها در خاطره پیران نقش بسته است.

مهر اصالت یونسکو بر سینه هنرمندان نمدمال رامسری نقش بسته است، هنرمندانی که عمرشان به دنیا نبود و آرزوی ساخت شهرک نمدمالی را با خود در سینه خاک دفن کرده‌اند.

استاد فقید حلاجیان در آرزوی ایجاد شهرک نمدمالی در رامسر بود که این آرزوی دیرینه‌اش محقق نشد و با مرگ این پیشکسوت، آینده هنر نمدمالی مازندران نیز مبهم و تار شده است. یحیی شاه نظری از دوستان و شاگردان استاد علی حلاجیان و از بازماندگان هنر نمدمالی نیز بیش از سه سال برای دریافت مجوز شهرک نمدمالان دوندگی کرد و سرانجام به آرزویش نرسید.

قرار بود سه هزار متر زمین در رامسر و ۵ هزار متر زمین در جواهرده برای ساخت سوله به این صنعت دستی اختصاص دهند که باوجود دوندگی‌های زیاد، آن‌قدر گیرودار اداری و سنگ‌اندازی‌ها زیاد بود که از گرفتن زمین رامسر پشیمان شدند و در جواهرده نیز باوجودی که مدیران وعده‌های بسیاری داده بودند ولی این وعده‌ها تنها به سندی روی میز مدیران فراموش‌کار تبدیل شد.

این هنر باگذشت سال‌ها همچنان پیوند عمیق و استوار خود را بافرهنگ غنی و باورهای بومی منطقه حفظ کرده است و اکنون در غرب مازندران رواج دارد. اکنون نمدمالان این مناطق با خلق آثار برجسته، زینت‌بخش گنجینه‌های بزرگ و دیگر مراکز هنری جهان هستند و پیوسته تحسین بازدیدکنندگان آثار فرهنگی را برانگیخته‌اند، قالب، حصیر، دارچوبی، پنجه و کمان ازجمله ابزارهای این صنعت بوده و کلاه، کوله، کلمد، دوش نمد و فرش نمدی از محصولات این حرفه است.

گلیمچه متکازین بهشهر آوازه جهانی دارد اما به گفته انسیه خلیلی بانوی بازمانده این هنر، به دلیل منحصربه‌فرد بودن هنر متکازین بهشهر این هنر از زمان آشنایی بشر به بافندگی نسل به نسل در حال گردش است.

سیده انسیه خلیلی بابیان اینکه هنرهای سنتی و اصیل مشتری‌های خاص خود رادارند، گفت: با توجه به ورود فرش‌های ماشینی به بازار، فروش گلیمچه یک مدت در بین مردم کمرنگ شده بود که خوشبختانه در حال حاضر درزمینهٔ فروش آن مشکلی وجود ندارد.

چرم‌دوزی هنری با مشکلات بی‌شمار

چرم‌دوزی در مازندران نیز مشکلات فراوانی را پشت سر گذاشته و نسبت به آن بی‌مهری شده است و به گفته مهدی حسینی، با توجه به ضعیف بودن وضعیت خرید و مالی مردم هنرمندان با چالش‌هایی مواجه هستند.

همه سوغات و صنایع‌دستی ایران‌زمین یکجا در مازندران جمع شده و به‌عنوان نوبرانه به مسافران هدیه داده می‌شود و نخستین نشانه‌های صنایع‌دستی مازندران را می‌توان مربوط به حدود ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد دانست، وسایلی که دربار کمربند در نزدیکی شهرستان بهشهر به‌دست‌آمده تاریخ ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد را نشان می‌دهد که ریسیدن نخ از پشم گوسفند و موی بز به‌طور ابتدایی در آن زمان متداول بوده است.

در کتاب صنایع‌دستی کهن ایران آمده است: در حفاری‌هایی که در آغاز سالهای ۱۹۵۰ در غاری نزدیک دریای خزر قطعات پارچه بافته‌شده از پشم گوسفند و موی بز به دست آمد و با روش آزمایش کربن ۱۴ معلوم شد که مربوط به ۶۵۰۰ سال -۲۰۰ سال کمتر یا بیشتر – پیش از میلاد مسیح است.

این گواه بر این ادعاست که نساجی سنتی در استان مازندران و مخصوصاً شهرستان بهشهر قدمتی به درازای تاریخ دارد و پیشینه این هنر در جهان به این منطقه می‌رسد،  ازجمله صنایع‌دستی دیگری که در منطقه سابقه طولانی دارد، قالی‌بافی،  گلیم، مصنوعات چوبی، پوشاک سنتی، صنایع فلزی، نمدمالی و حصیربافی و ... است.

شناسایی ۶۸ رشته صنایع دستی در مازندران

دلاور بزرگ نیا مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران نیز از شناسایی ۶۸ رشته صنایع‌دستی در استان خبر داد و گفت: جرم دوزی و چرم بافی نیز از رشته‌های دیرینه استان است که نیاز به حمایت دارد.

وی بابیان اینکه از هرگونه سرمایه‌گذاری در رشته چرم بافی حمایت می‌کنیم اظهار داشت: در حال حاضر ۲۵۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم و بیش از یک‌میلیون نفر به‌صورت غیرمستقیم در رشته‌های مختلف صنایع‌دستی امرارمعاش می‌کنند.

اما سید رحیم موسوی معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران به خبرنگار مهر می‌گوید: با اجرایی شدن تفاهم‌نامه معاونت صنایع‌دستی و اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان مازندران، آموزش رشته‌های بومی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی مازندران استانداردسازی شده  و شیوه‌های آموزشی نیز بازنگری می‌شود.

وی افزود: این تفاهم‌نامه باهدف هم‌افزایی و همکاری دو سازمان در سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال شکل‌گرفته است و آموزش شاغلین صنایع‌دستی، بهره‌گیری از مربیان صنایع‌دستی، نگارش استانداردهای رشته‌های جدید و توجه و تمرکز بر آموزش‌های روستایی ازجمله موضوعاتی است که با اجرایی شدن این تفاهم‌نامه پیگیری می‌شود./مهر