آداب ورود به ماه مبارک رمضان

حرف شمال/گروه دین و اندیشه: ارتباط با خداوند متعال به عنوان منشأ همه خوشبختی ها، مهمترین وظیفه هر انسانی است که به دنبال استفاده حقیقی از عمر گرانمایه خود در این دنیاست.

 

بر همین اساس خداوند متعال ضمن ابلاغ پیام خود به بشریّت توسّط پیامبران، در قالب دین اسلام به عنوان نسخه نهایی ادیان الهی، فرصتهای نابی را نیز برای ارتباط بندگانش با خود، در اختیار آنان قرار داده است. از جمله بهترین فرصتها، اختصاص یک ماه برای عبادت و ارتباط ویژه و ممتاز از سایر اوقات است. با نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان لازم است هر چه بیشتر خود را برای استفاده از این فرصت ناب مهیّا سازیم.

قبل از هر چیز باید بدانیم که خداوند متعال همه ما را دعوت کرده است و هر فردی با هر پیشینه و سابقه رفتاری بر سر سفره رمضان کریم دعوت است! دلیل این مطلب اینکه؛ قرآن کریم در وصف این ماه عظیم می فرماید: شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقان‏؛ ماه رمضان است كه در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، كه مردم را راهبر، و [متضمّن‏] دلایل آشكار هدایت، و [میزان‏] تشخیص حق از باطل است. (بقره؛ 185) طعام این سفره بزرگ، قرآن کریمی است که راهنمایی برای همه مردم است، پس همه، کارت دعوت این ماه به دستشان رسیده و کوتاهی در ورود به این ماه بر عهده خود افراد است و هر کسی خودش باید تصمیم به ورود به این مهمانی را بگیرد.

تفاوتی بین عفو با مغفرت وجود دارد. عفو خدا عبارت است از محو و از بین بردن اثر گناه، که همان عقابی است که برای هر گناهی معین فرموده، و مغفرت عبارت است از پوشاندن و محو اثری که گناه در نفس به جای گذاشته، و رحمت عبارت است از عطیه ای الهی که گناه و اثر حاصل آن، نفس را می پوشاند

برای حضور در هر ضیافتی به تناسب مقام و درجه میزبان و عظمت ضیافت مورد نظر، آمادگی ها و تمهیداتی شایسته و ضروری است. از جمله لباس تمیز پوشیدن و عطرآگین ساختن خود و برخورد مؤدّبانه و سرشار از قدردانی از میزبان! در همین حد بگوییم که، برای پاکیزه کردن لباس خود باید دست به استغفار و توبه بلند کنیم و دل را با استغفار و طلب آمرزش جلا دهیم و از زنگارها بزداییم. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: إنَّ للقُلوبِ صَداءً كصَداءِ النُّحاسِ، فاجلُوها بالاستِغفارِ؛ دلها نیز، همچون مس، زنگار مى بندد، پس آنها را با استغفار صیقل دهید. (عدّة الداعیّ؛ ص249) تفاوتی بین عفو با مغفرت وجود دارد.  عفو خدا عبارت است از محو و از بین بردن اثر گناه، که همان عقابی است که برای هر گناهی معین فرموده، و مغفرت عبارت است از پوشاندن و محو اثری که گناه در نفس به جای گذاشته، و رحمت عبارت است از عطیه ای الهی که گناه و اثر حاصل آن، نفس را می پوشاند. (ترجمه تفسیر المیزان، ج‏2، ص، 687) از همین رو برای ورود به این ماه عزیز و در انتهای ماه شعبان توصیه شده است که این دعا خوانده شود: اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضى مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِىَ مِنْهُ؛ خدایا اگر در آن قسمت از ماه شعبان که گذشته ما را نیامرزیده اى در آن قسمت که از این ماه مانده بیامرزمان. (مفاتیح الجنان) زدودن هر کینه ای نسبت به مؤمنان از دل و پرداخت حقوق مردم و... از جمله تلاشها برای ورود مؤدّبانه و با معرفت به زلال برکات الهی در ماه مبارک رمضان است که موجب اشتیاق هر چه بیشتر جهت ورود و استفاده از این ضیافت الهی است.

چنانکه پیش از این گفته شد، ماه مبارک رمضان، از مهمترین اوقات ناب برای ارتباط با خداوند است تا اندازه ای که پیامبر خدا می فرماید: أنفاسُکُم فیهِ تَسبیحٌ، و نَومُکُم فیهِ عِبادَةٌ، وعَمَلُکُم فیهِ مَقبولٌ، ودُعاؤُکُم فیهِ مُستَجابٌ؛ نَفَس هایتان در آن، تسبیح است، خوابتان در آن، عبادت، عملتان در آن، پذیرفته و دعایتان در آن، مورد اجابت است. (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۱، حدیث ۵۳) از این رو باید برای ارتباط هر چه بیشتر و قوی تر با معبود خود برنامه ریزی داشته باشیم.

طعام این سفره بزرگ، قرآن کریمی است که راهنمایی برای همه مردم است، پس همه، کارت دعوت این ماه به دستشان رسیده و کوتاهی در ورود به این ماه بر عهده خود افراد است و هر کسی خودش باید تصمیم به ورود به این مهمانی را بگیرد

چه بسا افرادی که ماه مبارک رمضان فرا می رسد ولی هیچگاه وارد ضیافت الهی نمی شوند. به عنوان مثال با وجود برخورداری از شرایط روزه گرفتن، روزه نمی گیرند یا اینکه از روزه گرفتن فقط گرسنگی و تشنگی اش را درک می کنند؛ در حالیکه حضرت زهرا (سلام الله علیها) می فرمایند: مَا یَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِیَامِهِ إِذَا لَمْ یَصُنْ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوَارِحَه‏؛ روزه ‏دارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزه ‏اش به چه كارش خواهد آمد. (دعائم الاسلام، ج 1، ص 268) چنین افرادی اصلاً وارد مهمانی نشده اند. اوّلین و مهمترین کاری که باید نسبت به آن اهتمام جدّی داشته باشیم آن است که سعی کنیم پس از ورود، حضوری دائمی در این مهمانی داشته باشیم. در اینصورت تنفّس ما هم عبادت خواهد بود.

عباداتی همچون نماز، تلاوت قرآن، صدقه، کمک به دیگران، تفکّر و ... ارزش و پاداشی بسیار بیشتر از مواقع دیگر دارند. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند: ومَن تَطَوَّعَ فیهِ بِصَلاةٍ کُتِبَ لَهُ بَراءَةٌ مِنَ النّارِ، ومَن أدّى فیهِ فَرضاً کانَ لَهُ ثَوابُ مَن أدّى سَبعینَ فَریضَةً فیما سِواهُ مِنَ الشُّهورِ، و مَن أکثَرَ فیهِ مِنَ الصَّلاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللّهُ میزانَهُ یَومَ تَخَفَّفُ المَوازینُ، ومَن تَلا فیهِ آیَةً مِنَ القُرآنِ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِ مَن خَتَمَ القُرآنَ فی غَیرِهِ مِنَ الشُّهورِ؛ و هر کس در آن، نماز مستحبّى بخواند، براى او دورى از آتش، نوشته مى شود؛ و هر کس واجبى را در آن ادا کند، پاداش کسى را دارد که هفتاد واجب را در ماه هاى دیگر، ادا کرده است؛ و هر کس در آن بر من زیاد صلوات بفرستد، خداوند در روزى که وزنه اعمال، سبک مى شود، وزنه اعمال او را بیفزاید؛ و هر کس در آن، آیه اى از قرآن تلاوت کند، پاداش کسى را دارد که در ماه هاى دیگر، ختم قرآن کرده است. (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج۱، حدیث ۵۳) خلاصه اینکه؛ باید بر کیفیّت (نشاط و اخلاص) و کمیّت عبادات بیافزاییم.

نکته کلیدی در رابطه با این ماه عزیز، درخواست از میزبان بزرگ آن است. دعاها در این ماه مستجاب است. باید همه خیرهای مادّی و معنوی و دوری همه شرور را از درگاه خداوند متعال درخواست کنیم. استفاده از دعاهای فوق العادّه ای که برای این ماه نقل شده است مزید بهره خواهد بود.