حرف شمال : موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر از اساسی ترین نیاز های جامعه محسوب می شود ، به گونه ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع تلقی می شود . بیکاری به عنوان یک پدیده ی مخرب اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی مطرح بوده و رفع آن همواره از جمله دغدغه های برنامه ریزان دلسوز بوده است. مهندس کاظم (فرنام) پولادی، کارشناس ارشد عمران- سواحل بنادر و سازه های دریایی ؛ در یادداشت پیش رو ، ضمن بررسی علل و عوامل موثر بر بیکاری ، راه کارهای قابل تأملی را با در نظر گرفتن ویژگی های منطقه غرب استان مازندران ارائه نموده است:
افراد بیکار چون خود را سبب هیچ فایده و انگیزه ای نمی دانند ، دارای انرژی برای تخریب و کنش های غیر معقول در جامعه می باشند.
در جهان بینی اسلامی ، به فعلیت رسیدن نیاز های جسمی و عقلی و رشد و شکوفایی استعداد های فطری و درونی شخصیت انسانی بسته به کار و تلاش و فعالیت اوست؛ بطوریکه فرد تنها با تمسک به کار و تلاش ، قادر خواهد بود ، ضمن ارتقای سطح تکامل فردی و معنوی خویش در تعالی بخشی زندگی اجتماعی خود ، نقش موثر و سازنده ای را ایفا کند. فرایند پذیرش فرد در جامعه نیز معمولا بر محور شغل او گردش می کند ؛ همچنین جایگاه و منزلتی که فرد در جامعه به دست می آورد ، هم ، مستقیما در رابطه با نقش شغلی اوست . در واقع کار به عنوان یک منبع اقتصادی کسب درآمد برای افراد است و بیکاری فقدان چنین منبع ارزشمندی است. به علاوه میزان اعتماد به نفس فرد در بسیاری از موارد در رابطه با میزان موفقیت او در شغل و چگونگی مناسبت شغل، با سایر ویژگی های او برقرار می گردد . وقتی یک جوان از خودش سوال می کند که « من چکاره ام »، اگر جواب مناسبی نیابد، اعتماد به نفس او رو به ضعف می رود.
در حال حاضر بیکاری ( به عنوان فقدان یا نقصان فرصت های شغلی مناسب و کافی برای جمعیت جویای کار و عدم توازن بین عرضه و تقاضای نیروی کار ) و تبعات ناشی از آن ، یکی از معضلات اساسی کشور بالاخص غرب استان مازندران به شمار می آید.
افراد بیکار چون خود را سبب هیچ فایده و انگیزه ای نمی دانند ، دارای انرژی برای تخریب و کنش های غیر معقول در جامعه می باشند.
در جهان بینی اسلامی ، به فعلیت رسیدن نیاز های جسمی و عقلی و رشد و شکوفایی استعداد های فطری و درونی شخصیت انسانی بسته به کار و تلاش و فعالیت اوست؛ بطوریکه فرد تنها با تمسک به کار و تلاش ، قادر خواهد بود ، ضمن ارتقای سطح تکامل فردی و معنوی خویش در تعالی بخشی زندگی اجتماعی خود ، نقش موثر و سازنده ای را ایفا کند. فرایند پذیرش فرد در جامعه نیز معمولا بر محور شغل او گردش می کند ؛ همچنین جایگاه و منزلتی که فرد در جامعه به دست می آورد ، هم ، مستقیما در رابطه با نقش شغلی اوست . در واقع کار به عنوان یک منبع اقتصادی کسب درآمد برای افراد است و بیکاری فقدان چنین منبع ارزشمندی است. به علاوه میزان اعتماد به نفس فرد در بسیاری از موارد در رابطه با میزان موفقیت او در شغل و چگونگی مناسبت شغل، با سایر ویژگی های او برقرار می گردد . وقتی یک جوان از خودش سوال می کند که « من چکاره ام »، اگر جواب مناسبی نیابد، اعتماد به نفس او رو به ضعف می رود.
در حال حاضر بیکاری ( به عنوان فقدان یا نقصان فرصت های شغلی مناسب و کافی برای جمعیت جویای کار و عدم توازن بین عرضه و تقاضای نیروی کار ) و تبعات ناشی از آن ، یکی از معضلات اساسی کشور بالاخص غرب استان مازندران به شمار می آید.
با توجه به نقشی که نیروی متخصص و تحصیل کرده می توانند در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی منطقه داشته باشند و نیز با توجه به اینکه سالانه میلیاردها تومان صرف هزینه های آموزشی آنان می شود، لذا چنانچه نتوان از نیروی متخصص و تحصیل کرده در مشاغل مرتبط با رشته های تحصیلی شان استفاده کرد، از طرفی باعث هدر رفتن این هزینه ها شده و از طرف دیگر موجبات ظهور و بروز بیکاری اصطکاکی و مهاجرت در جامعه را فراهم نموده که می توان ساختارهای اقتصادی جامعه را دچار تزلزل نماید.
نتایج نشان می دهدکه ارتباط بین طلاق و بیکاری برای کوتاه مدت، غیر معنی دار ولی برای یک دوره ی بلند مدت، معنی دار است و این موافق با رویکرد استرس روان شناختی است که در اثر بیکاری بلند مدت بر طلاق تاکید می کند ، رابطه ای مثبت بین درآمد ماهانه خانوار و نرخ طلاق وجود دارد.
توجه به موقعیت زنان هم به عنوان نیمی از منابع انسانی جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین زنان علی رغم عدم توجه و نامهربانی فرهنگی، نقش قابل توجهی در جامعه دارند؛ به طوری که اگر ایجاد اشتغال شود و درآمد بالا رود ولی توزیع آنان بین تمامی افراد جامعه اعم از زن و مرد یکسان نباشد، آن جامعه توسعه نیافته است.
توجه به موقعیت زنان هم به عنوان نیمی از منابع انسانی جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین زنان علی رغم عدم توجه و نامهربانی فرهنگی، نقش قابل توجهی در جامعه دارند؛ به طوری که اگر ایجاد اشتغال شود و درآمد بالا رود ولی توزیع آنان بین تمامی افراد جامعه اعم از زن و مرد یکسان نباشد، آن جامعه توسعه نیافته است.
اشتغال:
تعریفی که دانشمندان مدیریت از دیدگاه مدیریتی برای اشتغال ارائه داده اند عبارت است از « بکار گیری منطقی نیرو های متخصص و کارآمد در مشاغل مختلف و تطبیق آنها با پست های تخصصی به نحوی که نیل به اهداف سازمانی را برای ما امکان پذیر سازد.مرکز آمار ایران در نظام آمار گیری خود مشاغل را این گونه تعریف کرده است که همه افراد 10 ساله و بیشتر که حداقل 8 ساعت در هفته کار کرده است ، شاغل محسوب می شود به نظر شما آیا این صحیح است فردی طبق تعریف بالا شاغل و یا فردی با وجود چند شغله بودن و بازنشستگی همچنان در حال کار کردن و شاغل محسوب شود؟!
بیکاری:
بیکاری را وقفه ی غیر ارادی و طولانی مدت کار به طوری که امکان به دست آوردن شغل جدید میسر نباشد دانسته اند و مرکز آمار ایران در نظام آمار گیری خود بیکار را اینگونه تعریف کرده است: بیکار به تمام افراد 10 ساله و بیشتر اطلاق می شودکه فاقد کار باشند، آماده برای کار باشند و جویای کار باشند. همچنین افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده و یا انتظار بازگشت به شغل قبلی، جویای کار نبوده ولی فاقد کار و آماده برای کار بودند نیز ، بیکار محسوب می شوند.
علل و عوامل موثر بر بیکاری:
روال صنعتی شدن و حرکت کردن از روستا ها به شهر ها، رشد جمعیت ، ناتوانی بخش های دولتی در جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی، پایین بودن نرخ سرمایه گذاری و ناتوانی جذب سرمایه گذار و قوانین دست و پا گیر ادارات؛ وجود بیکاری پنهان ، انتخاب تکنیک های سرمایه بر به جای کار بر، عدم توجه به توریسم، پایین بودن بهره وری نیروی کار ، عدم شایسته سالاری
پیامد های بیکاری:
با توجه به بررسی های انجام شده می توان از جمله مهمترین پیامد های بیکاری را به صورت زیر دسته بندی کرد:
ناامنی ملی ، فقر و ناهنجاری های روانی، فساد ، توزیع ناعادلانه درآمد ، خرابکاری ، بزهکاری و روسپیگری، قاچاق مواد مخدر ، مصرف مواد مخدر ، طلاق ، فرار و ترک خانه ، مهاجرت
پیشنهادات و راه حل های رفع بیکاری :
راه حل اول :
خدمات مشاوره ای: باید شوراهای اسلامی شهرها و شهرداری ها و نظام مهندسی و مراکز کارآفرینی خدمات مشاوره ای در زمینه هایی مانند مدیریت و امور مالی و فعالیتهای تجاری برای جذب سرمایه گذار ارائه کنند و هزینه خدمات از سوی دولت يا ادارات مربوطه پرداخت شود.
راه حل دوم :
تکنولوژی: مراکز مسوول باید بر کاربرد تکنولوژی و کاربری آن تاکید کنند و به شیوه های گوناگون مانند حذف گمرک و دادن وام برای ماشین آلات نو بکوشند تا این هدف تحقق بپذیرد ودر پی آن کنترل آلودگی و امنیت و آسایش و رفاه برای مردم به ارمغان آورند.
راه حل سوم :
حمایت های اطلاعاتی: علاوه بر خدمات مشاوره ای حمایت های اطلاع رسانی برای فعالیتهای خرد نیز متداول است.این اطلاع رسانی شامل مواردی همچون آمایش ( تولید و مصرف) ، امتیازات مرز نشینی ، وسعت داد و ستد در بندر
راه حل چهارم :
پیوندهای درون بخشی :باید از اساسی ترین پایه های توسعه، ایجاد و تقویت پیوند میان تولید کنندگان مد نظر قرار گیرد.
راه حل پنجم :
ظرفیت سازی علمی : باید در راستای تقویت تکنولوژیک و حمایتهای اطلاع رسانی تلاش شود تا میان بنگاههای خرد از یک سو و مراکز علمی و فنی همچون دانشگاه ها از سوی دیگر پیوند برقرار شود.
راه حل ششم :
وام و اعتبارات: یکی از بارز ترین اقدامات کمک به بنگاه های خرد دستیابی به سرمایه مالی و تسهیل قوانین و صدور مجوزهای لازم به منظور سرمایه گذاری است.
تکنولوژی: مراکز مسوول باید بر کاربرد تکنولوژی و کاربری آن تاکید کنند و به شیوه های گوناگون مانند حذف گمرک و دادن وام برای ماشین آلات نو بکوشند تا این هدف تحقق بپذیرد ودر پی آن کنترل آلودگی و امنیت و آسایش و رفاه برای مردم به ارمغان آورند.
راه حل سوم :
حمایت های اطلاعاتی: علاوه بر خدمات مشاوره ای حمایت های اطلاع رسانی برای فعالیتهای خرد نیز متداول است.این اطلاع رسانی شامل مواردی همچون آمایش ( تولید و مصرف) ، امتیازات مرز نشینی ، وسعت داد و ستد در بندر
راه حل چهارم :
پیوندهای درون بخشی :باید از اساسی ترین پایه های توسعه، ایجاد و تقویت پیوند میان تولید کنندگان مد نظر قرار گیرد.
راه حل پنجم :
ظرفیت سازی علمی : باید در راستای تقویت تکنولوژیک و حمایتهای اطلاع رسانی تلاش شود تا میان بنگاههای خرد از یک سو و مراکز علمی و فنی همچون دانشگاه ها از سوی دیگر پیوند برقرار شود.
راه حل ششم :
وام و اعتبارات: یکی از بارز ترین اقدامات کمک به بنگاه های خرد دستیابی به سرمایه مالی و تسهیل قوانین و صدور مجوزهای لازم به منظور سرمایه گذاری است.
راه حل هفتم :
آموزش: آموزش کار آفرینی سیاستی است که بطور مستقیم به کمیت و کیفیت عرصه کار آفرین در یک جامعه اثر می گذارد.
فقدان فرصت شغلی مناسب برای قشر تحصیل کرده و نخبگان جامعه ایران موجب بروز معضل فرار مغز ها شده است و برآورد می شود که سالانه بین ۱۰۰ تا ۲۲۵هزار نفر از متخصصان و تحصیلکرده های ایران کشور خود را ترک می کنند.
آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران تعداد بیکاران را ۲ میلیون و ۹۴۹ هزار نفراعلام کرده است که میتوان گفت مهم ترین دلایل مهاجرت نخبگان به خارج از کشور بیکاری است. از بالا رفتن سن ازدواج گرفته تا افزایش آمار طلاق در ده سال گذشته رد پای بیکاری در همه این معضلات اجتماعی مشهود است.معضلاتی که سرانجام به افسردگی و سرخوردگی جوانان می انجامد منجر میشود تا میزان نشاط اجتماعی را با وجود داشتن جمعیتی جوان کاهش دهد.حتی اگر به آمار تعداد معتادان این روزهای جامعه توجه کنیم ، میتوان بیکاری را یکی از متهمان ردیف اول پرونده اعتیاد جوانان دانست!
راه حل هشتم:
ظرفیت های اشتغالزایی توریسم : توریسم به عنوان عمده ترین، پرکاربردترین و در نهایت اشتغالزاترین صنعت ، یکی از اساسی ترین راه های رویارویی با بیکاری است و همچنین به عنوان فعالیتی است که در سنجش هر نوع فعالیت دیگر اشتغالزاتر می باشد .
راه حل نهم:
توسعه فعالیت های عمرانی: افزایش ساخت مسکن، زیرا ساخت مسکن سبب ایجاد مشاغل متنوع می شود.چنانچه این امر مورد توجه قرار بگیرد نه تنها نیاز اصلی اکثر جوانان که نیاز به مسکن است را تامین می کند ازطرفی سبب ایجاد مشاغل متعدد گشته و همچنین کارگاه ها و کارخانه های کوچک و بزرگ هم می توانند ازآن بهره گیرند.
راه حل دهم:
اصلاح قوانین موجود: اصلاح قوانین موجود و پرداخت هزینه های کار نکردن و عدم مهارت نیروی استخدامی توسط دولت، تا کارفرمایان متضرر نشوند که این امر موجب کاستن از هزینه های کارفرمایان و امنیت و افزایش سرمایه گذاری ها و ایجاد اشتغال خواهد شد.
راه حل یازدهم:
آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران تعداد بیکاران را ۲ میلیون و ۹۴۹ هزار نفراعلام کرده است که میتوان گفت مهم ترین دلایل مهاجرت نخبگان به خارج از کشور بیکاری است. از بالا رفتن سن ازدواج گرفته تا افزایش آمار طلاق در ده سال گذشته رد پای بیکاری در همه این معضلات اجتماعی مشهود است.معضلاتی که سرانجام به افسردگی و سرخوردگی جوانان می انجامد منجر میشود تا میزان نشاط اجتماعی را با وجود داشتن جمعیتی جوان کاهش دهد.حتی اگر به آمار تعداد معتادان این روزهای جامعه توجه کنیم ، میتوان بیکاری را یکی از متهمان ردیف اول پرونده اعتیاد جوانان دانست!
راه حل هشتم:
ظرفیت های اشتغالزایی توریسم : توریسم به عنوان عمده ترین، پرکاربردترین و در نهایت اشتغالزاترین صنعت ، یکی از اساسی ترین راه های رویارویی با بیکاری است و همچنین به عنوان فعالیتی است که در سنجش هر نوع فعالیت دیگر اشتغالزاتر می باشد .
راه حل نهم:
توسعه فعالیت های عمرانی: افزایش ساخت مسکن، زیرا ساخت مسکن سبب ایجاد مشاغل متنوع می شود.چنانچه این امر مورد توجه قرار بگیرد نه تنها نیاز اصلی اکثر جوانان که نیاز به مسکن است را تامین می کند ازطرفی سبب ایجاد مشاغل متعدد گشته و همچنین کارگاه ها و کارخانه های کوچک و بزرگ هم می توانند ازآن بهره گیرند.
راه حل دهم:
اصلاح قوانین موجود: اصلاح قوانین موجود و پرداخت هزینه های کار نکردن و عدم مهارت نیروی استخدامی توسط دولت، تا کارفرمایان متضرر نشوند که این امر موجب کاستن از هزینه های کارفرمایان و امنیت و افزایش سرمایه گذاری ها و ایجاد اشتغال خواهد شد.
راه حل یازدهم:
تشکیل کارگروه : تشکیل کارگروه متخصصین وصاحب نظر درتمامی گرایش ها وحمایت از کارافرینی و کارآفرینان درشورای شهر وشهرداری ها
در پايان ياد آور ميشوم اقتصاد ما یک اقتصاد سه بخشی است: دولتی، تعاونی و خصوصی. تصور اکثر جوانان این است که دولت باید برای آنها ایجاد کسبو کار و اشتغال نماید. و چشم آنها کمتر متوجه سایر بخش های اقتصادی کشور مانند بخش خصوصی و تعاونی است. کمتر جوانی را می توان در جامعه یافت که برای کسب و کار چشم انتظار دولت و کارهای دولتی نباشد. اکثر آنها با وجود آنکه می دانند حقوق و دستمزد دربخش دولتی پایین است و در حال حاضر اکثر کارکنان دولت با مشکل کمبود حقوق روبروهستند، ولی با این وجود، جویای کار در ادارات و سازمان های دولتی هستند. بايد بپذيريم كه دولت نميتواند به تنهايي در تمام بخش ها سرمايه گذاري كند، بايد براي پيشرفت به سمت خصوصي سازي رفت ، پس با فراهم كردن شرايط براي بخش خصوصي چه در واگذاري از طرف دولت و چه در جذب سرمايه گذاري و همچنين تشكيل نهادهاي مردمي توسط شوراها و شهرداريها براي سرمايه گذاري به صورت سهامي در پروژه هاي منتخب شهري كه دولت و شهرداري ها در انجام انها ناتوان هستند قدم هاي اساسي برداشت.