حرف شمال_ یادداشتی از *هادی اسماعیلی: در یک غروب زیبا در رستوران گیلانه نوشهر میزبان دوست گرانمایه ای بودم. گرچه او را برای اولین بار ملاقات می کردم اما گفتگوی صمیمانه چند ساعته مان پیرامون مسائل گوناگون بالاخص در مورد کشور کره جنوبی، افق های تازه ای به رویم گشود؛ چون دنیایی که او به تصویر می کشید، به هیچ وجه برایم باورکردنی نبود. او از سیاست، اقتصاد، کیفیت زندگی، فرهنگ عمومی، بهداشت و آموزش در کشور کره جنوبی برایم سخن می گفت و من ضمن توجه به صحبت های او، به سرعت در ذهنم، وضعیت ایران را با کشور کره قیاس می کردم. پس از پایان حرف هایش، مات و مبهوت به چهره او خیره شدم و این شعر حضرت مولانا را به خاطر آوردم: «هفت شهر عشق را عطار گشت / ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم.»
به گفته دوستم، کشور کره جنوبی از لحاظ وسعت، تقریبا به اندازه استان سمنان ایران است با حدود ۵۰ میلیون نفر جمعیت. پرسش نخست اینجاست که چگونه کشوری که از لحاظ وسعت به اندازه تنها یک استان ایران است و از نظر منابع انسانی نیز حدود ۳۰ میلیون نفر نسبت به ما جمعیت کمتری دارد، در رتبه بندی های جهانی در زمینه موضوعات مختلف، در وضعیت بسیار مطلوبتری نسبت به ما قرار می گیرد؟ (با نگاهی اجمالی به کتاب جهان در آیینه آمار، صحت این مدعا برای شما اثبات خواهد شد.)
به راستی رمز پیشرفت و توسعه یافتگی کشور کره جنوبی چه می تواند باشد؟ این سوالی بود که از علیرضا کشیر، دانشجوی دکتری فیزیک در دانشگاه علم و صنعت پوهانگ کره جنوبی پرسیدم و او در مقام پاسخ، به مولفه های بسیار جالبی در رابطه با ساختار فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور اشاره کرد که من به طور مجمل بیان خواهم نمود. به گفته او، کره ای ها به خاطر منابع طبيعي اندك، و تراكم بالاي جمعيت، آموزش و پرورش را يگانه راه رهايي خويش تلقي كرده و با بهره گيري از نيروي انساني به عنوان مهم ترين عامل بهره وري و به دليل نگاه استراتژيك و عميق به آموزش، به طور قابل توجهي پيشرفت كرده اند. مردم كره به درستي به اين مطلب پي برده اند كه سرمایه گذاری و آموزش نیروی انسانی، بهترين راه تحقق آرزوها و عامل اصلی توسعه یافتگی کشور آنها خواهد بود. از این منظر، از نظر بالاترین میزان ثبت نام در دوره آموزش عالی در جهان، کره جنوبی پس از یونان جایگاه دوم را در جهان به خود اختصاص داده است.
آداب و فرهنگ عمومی كره، دومین مولفه ای بود که دوستم به آن اشاره کرد، تا آنجا که مهمترین و شاخص ترین وجه تمایز کشور کره جنوبی با دیگر کشورهای جهان را در همین مولفه می داند. رعایت نظم و قانونمندی در این کشور در بالاترین سطح ممکن وجود دارد. ردپای این نظم در راه رفتن، رانندگی، صف های طویل و به طور کلی در همه زمینه ها مشاهده می شود. به طور مثال، او می گوید که در طول دو سال زندگی در کشور کره، حتی یک مورد تخلف رانندگی توسط شهروندان ندیده است و یا تنها دعوایی که در این مدت مشاهده کرده، این بوده که دو پیرمرد با صدای بلند با همدیگر جر و بحث می کردند. زرنگ بازی از نوع ایرانی و عدم تمکین به قانون و حقوق شهروندی به آن صورت که در فرهنگ ایران جا افتاده است، در آن کشور محلی از اعراب ندارد و در صورت مشاهده چنین رفتاری، شهروند با فشار هنجاری و نگاه سرد اطرافیان مواجه خواهد شد. عرق ملي و میهن پرستی نیز دیگر خصیصه قابل توجه مردم کره جنوبی است تا آنجا که در اکثر قریب به اتفاق مغازه های کشور کره، پرچم این کشور مشاهده می گردد. در همین راستا لازم به ذکر است که کره ای ها بر خلاف ما ایرانی ها، تا جایی که ممکن باشد از کالاهای بومی و تولیدات داخلی خود استفاده می کنند؛ آنها می گویند: «ما در کره جنس کره ای می‌خریم چون هم محصولات خوبی دارد و هم هزینه ای که می‌کنیم برای کشور خودمان است. پولمان هم صرف پیشرفت کشور خودمان می‌شود.»
اعتماد، راستگویی، احساس مسئولیت، تعامل، تحمل بالا، احترام متقابل و پرهیز از بدگویی جزو ارزش های اخلاقی مورد توجه کره ای ها است. دوستم تاکید می کند که دروغگویی در میان مردم کره امری به شدت مذموم و ناپسند و حتی قبیح شمرده می شود و در فرهنگ زندگی آنها به هیچ وجه جایگاهی ندارد. کره ای ها همچنین، روابط حسنه و تعامل با جامعه جهانی در ابعاد مختلف فرهنگی، هنری، اقتصادی و بالاخص سیاسی را سرلوحه تمام برنامه های خود قرار می دهند و دوستی با مردم دنیا را بر دشمنی و تقابل با آنان ترجیح می دهند. به عنوان نمونه، آنها در سطح شهرهایشان فستیوال های فرهنگی رایگان برگزار می کنند تا فرهنگ و سنت سرزمینشان را با پیام صلح و دوستی به مردمان سایر نقاط جهان انتقال دهند. در کشور کره، احترام به مشتری یا به عبارتی مشتری مداری در بالاترین سطح ممکن خود قرار دارد تا آنجا که برخی از صاحبان مغازه ها، درب را برای مشتری خود باز می کنند. در مجموع می توان گفت که مردم کره جنوبی به خوش اخلاقی و خوش رویی مشهور هستند. این مردم، بیش از مردم سایر نقاط دنیا صادق، مودب و دارای رفتار دوستانه می باشند.
از طرف دیگر، کره جنوبی از لحاظ شاخص های دولت الکترونیک نیز رتبه نخست را در جهان دارا است. این کشور با توسعه دولت الکترونیک و استراتژی های مرتبط با آن، نه تنها شفافیت و کارآیی را افزایش داد، بلکه با مساعد کردن محیط جذاب برای کسب و کار سبب توسعه اقتصادی نیز شد. در سطح اجتماعی نیز به زعم دوستم، دولت الکترونیک سبب شده که شهروندان کره ای کمترین مراودات اجتماعی را با یکدیگر داشته باشند و این امر، یکی از دلایل حفظ آرامش در این کشور است. او می گوید که در اتوبوس های داخل شهری، دکمه ای را فشار می دهی و راننده برای شما اتوبوس را متوقف می کند و شما در مقصد مورد نظرتان پیاده می شوی و هزینه را هم با کارت اعتباری پرداخت می کنی. به عبارتی، شما اصلا با راننده مراوده کلامی نخواهی داشت. در هنگام خرید در بازارهای کره نیز وضع به همین منوال است و شما با فروشنده به هیچ وجه مراوده ای نخواهی داشت. به طور کلی، در سیستم حمل و نقل، در فروشگاه های زنجیره ای و در تمام اقتصاد کره، ردپای دولت الکترونیک به وضوح قابل مشاهده و تحول عمیقی را در نحوه زندگی مردم و حتی اداره امور کشور به وجود آورده است.
کره ای ها بر خلاف ما ایرانی ها که به شدت خودمحور و به دنبال حریم فردی هستیم، معمولا به جامعه بیش از خود بها می دهند. آنها به گونه ای در خانواده، مدرسه و حتی در سطح جامعه تربیت می شوند که نگاهشان اجتماعی و عمومی است. نکته جالب توجه دیگر در فرهنگ کره ای ها این است که آنها مردمانی پراگماتیسم یا عملگرا هستند. به نقل از دوستم، در قاموس کره ای ها شعار وجود ندارد؛ آنها وعده ای نمی دهند مگر آنکه به آن وعده یا حرف خود عمل کنند. اما آنچه بیش از همه در گفته های دوستم برایم غیر قابل پذیرش بود این است که در بطن جامعه و در بین قاطبه مردم، بر خلاف تصور رایج در کشورهای توسعه نیافته، سیاسیون در پایین ترین سطح اجتماعی قرار دارند و در مقابل، حرف اول و آخر را در افکار عمومی این کشور صنعت می زند. مردم کره، رشد و توسعه اقتصادی کشورشان را مرهون صنعتشان می دانند.
با این همه باید اذعان کنیم که کشور کره جنوبی در آیینه آمار جهانی در بسیاری از رتبه بندی ها جایگاه شایسته ای دارد و در بسیاری از شاخص ها، گوی سبقت را از همسایگان آسیایی و حتی رقبای جهانی خود ربوده است. شاید برای خیل عظیمی از ایرانی ها باورکردنی نباشد که دو کشور ایران و کره جنوبی برنامه های توسعه اقتصادی خود را با هم شروع کرده اند. و یا حتی برای ما ایرانی ها بسیار دردآور و قابل تامل خواهد بود که حدود چهل سال پیش شهردار سئول آرزو می کرد که روزی سئول هم مانند تهران شهر پیشرفته ای شود و اکنون پس از گذشت چهل سال، ورق برگشته و مردم ما باید رویای کره جنوبی توسعه یافته را در سر بپرورانند.
در جمع بندی می توان گفت مردم و نخبگان فکری و ابزاری کره بر سر مسایل کلان جامعه به یک توافق یا همان "قرارداد اجتماعی” رسیده اند. اختلافات بین آنها فلسفی نیست بلکه اختلاف در مدیریت است. فرهنگ عمومی جامعه بستر مناسبی برای توسعه فراهم آورده است. واقعیت آن است که توسعه از اصول ثابت و جهانشمول برخوردار است. کهن بودن سرزمین و فرهنگ ما گرچه روند تحول و رشد را کند کرده است ولی آینده ما خارج از مداری نیست که کره ای ها طی کرده اند.
* هادي اسماعيلي/ فعال سیاسی
