حرف شمال_ در حال حاضر انقراض نسل ماهیان خاویاری، آلودگی زیستگاه های طبیعی، مشکلات بانکی حاصل از تحریم ها و نبود طرحی طولانی مدت با هدفگذاری مناسب برای افزایش قابل توجه صادرات ، اصلی ترین چالش های پیش روی صنعت پولساز خاویار در ایران است.
خاویار یا همان طلای سیاه یکی از محصولات دریایی مهم در جهان است که نام دریای خزر را عالمگیر کرده و دهه هاست که سودسرشاری را نصیب شیلات ایران و مازندران می کند.
این محصول تا اوائل دهه 90 با سیرصعودی تولید و صادرات مواجه بود اما متاسفانه در 4 سال اخیرمدام از کمیت و صادرات مفید و متناسب آن آن کاسته شده یا نتوانسته است پیش بینی های صورت گرفته را محقق کند.
یکی از همین پیش بینی ها در سال گذشته به شکست منجر شد. پارسال بیش از 65 درصد خاویار تولید شده ایرانی به کشورهای مختلف صادر شد که 46 درصد نسبت به سال قبلش افزایش یافته است اما این میزان برخلاف پیش‌بینی‌های سازمان شیلات ایران بود، چراکه بر این اساس باید میزان تولید و صادرات خاویار در سال گذشته به سه برابر سال قبلش می‌رسید.
مقاصد اصلی صادرات خاویار ایران
متاسفانه شیلات استان های شمالی به ویژه مازندران و گلستان و همچنین سازمان کشور تنها به همین پیش بینی بسنده کرده و هیچ قدم مثبتی برای تحقق آن برنداشتند. نکته تاسفبار این است که در 4 سال اخیر به زحمت می توان 4 گفتگوی واضح و روشن کننده از مدیرکل شیلات مازندران درباره خاویاری، تولید وصادرات آن پیدا کرد.
براساس آمارهای رسمی منتشر شده، سال گذشته یک تن و 29 کیلوگرم خاویار به هشت کشور ژاپن، آلمان، امارات، انگلستان، ایتالیا، بلژیک، کره جنوبی و نروژ صادر شده است که ارزشی بالغ بر یک میلیون و 700 هزار دلار داشته است. این میزان صادرات از نظر وزنی با 46 درصد و از نظر ارزشی با 183.3 درصد رشد نسبت به سال 1393 همراه بوده است.
افزایش 94درصدی قیمت خاویار
البته قیمت خاویار در سال گذشته نسبت به سال 1393 با 94.1 درصد افزایش مواجه شده است، چراکه هر کیلوگرم خاویار ایرانی در بازار جهانی 1652 دلار عرضه شده است که معادل حدود پنج میلیون تومان می‌شود در حالی که در سال قبل از آن هر کیلوگرم خاویار 851 دلار ارزش داشته است.
همین افزایش قیمت باید موجب رونق بازار خاویار و توسعه زیرساختی این حوزره برای تثبیت و افزایش سالانه صادرات آن به کار بسته می شد اما باوجود افزایش 46 درصدی صادرات خاویار، این میزان ارزآوری می‌توانست بسیار بیشتر از آمار منتشر شده باشد، چراکه برنامه‌ریزی‌های سازمان شیلات مبنی بر افزایش سه برابری تولید خاویار در رسیدن میزان آن به حدود سه تن بود. در حالی که میزان تولید این محصول ارزآور به حدود 1.5 تن رسید و صادرات آن نیز طبیعتا به یک تن کاهش یافت.
ماجرای ورود بنیاد مستضعفان به تجارت خاویار
چند هفته پیش برای حل مشکل تولید ماهیان خاویاری و جلوگیری از انقراض آن تفاهم نامه میان سه استان شمالی منعقد شد که بر اساس آن زنجیره پشتیبانی از صنعت ماهیان خاویاری را شرکت وابسته به بنیاد مستضعفان در استان گیلان ایجاد خواهد کرد که از این طریق بچه ماهی، غذا و سایر نیازمندی‌های مزارع توسط این بنیاد تامین شده و بانک سینا نیز به عنوان بانک عامل و با کمک های سهمی و اعتباری استانداران سه استان،در اجرای این تفاهم نامه با این بنیاد همکاری خواهد داشت؛ همچنین بحث مربوط به فرآوری و صادرات خاویار نیز توسط بنیاد مستضعفان "مدیریت" خواهد شد.
این تفاهم نامه به برخی از گمانه زنی ها مبنی بر انحصاری شدن صادرات خاویار توسط بنیاد مستضعفان دامن زد وا واکنش دبیر اتحادیه صادرکنندگان آبزیان را در پی داشت.
به گفته اکبرخدایی تفاهم نامه حمایت از تولید ماهیان خاویاری در سه استان شمالی کشور توسط مسئولان استان های گیلان، مازندران و گلستان و مجموعه سازمان های وابسته به بنیاد مستضعفان به امضا رسیده است که هدف آن توسعه ماهیان خاویاری است؛ اما در این تفاهم نامه حرفی از واگذاری صادرات به این بنیاد نشده است و برخی رسانه های این خبر را به درستی منتشر نکرده اند.
ممنوعیت ها و چالش های خاویاری خزر
در حال حاضر صید تجاری و صادرات ماهی خاویاری از دریای خزر ممنوع است که این کار با نظارت دولت در جهت حفظ ذخائر انجام می گیرد؛ البته خاویار پرورشی به کشورهای دیگر صادر می شود که بخش قابل توجهی از تولید آن در اختیار بخش خصوصی است؛ البته صادرات ماهی"زنده"خاویاری نیز ممنوع است.
انقراض نسل ماهیان خاویاری، آلودگی زیستگاه های طبیعی، مشکلات بانکی حاصل از تحریم ها و نبود طرحی طولانی مدت با هدفگذاری مناسب برای افزایش قابل توجه صادرات ، اصلی ترین چالش های پیش روی صنعت پولساز خاویار در ایران است/ منبع:عبارت