صفحه نخست | تبرستان، تپورستان یا طبرستان؛ ناگفته های تاریخ مازندران

تبرستان، تپورستان یا طبرستان؛ ناگفته های تاریخ مازندران

به روایت دکتر محمود علیخانی کوشکک/ امام جمعه رامسر

نزدیک شدن به ۱۴ آبان روز مازندران را به عموم  شما هم استانی های عزیز تبریک عرض می‌کنم و بسیار خوشحال هستم و خداوند را شاکرم که در آستانه روز مازندران توانستم توجه عمومی را به مازندران عزیز و تاریخ پرافتخار آن جلب کنم و از تمام افرادی که به این بحث پرداختند تشکر می‌کنم.

 

در خصوص مطلب منتشر شده درباره‌ی معنای تبرستان به عرض می‌رسانم که اینجانب افتخار دارم حدود بیست سال پیرامون تاریخ شمال کشور به ویژه مازندران و تبرستان در حال تحقیق و پژوهش هستم و از جمله نتایج این تحقیقات در عرصه‌ی علمی چاپ کتاب "اطلس علویان تبرستان" و "مجموعه مقالات همایش ملی تشیع و تبرستان" و نیز چاپ چندین مقاله علمی پژوهشی مانند "عوامل موفقیت علویان تبرستان در تشکیل حکومت و دلایل تداوم تفکر شیعی در شمال ایران" در نشریه امامیه دانشگاه ادیان و مذاهب قم است؛ و در عرصه‌ی عملی نیز "سلسله همایش های تشیع و تبرستان در مرزن آباد" و "پیشنهاد برنامه‌های وزین کجور در روستای تاریخی صالحان" به مجریان آن برنامه شاخص بوده است که به حمدالله با همت عزیزان تاکنون ادامه دارد.

بنابراین هر چند معنای واژه‌ی تبرستان بر اهل تحقیق و پژوهش پنهان نیست ولی برای تنویر افکار علاقه‌مندان بیان می‌شود همان گونه که در کتب تاریخی ذکر شد و در پیوست اشاره می‌کنم تبرستان دارای چند معناست:

۱. اکثر متقدمین تبرستان را از واژه تبر می دانند؛  یاقوت حموی در معجم البلدان، جلد سوم صفحه ۱۴۷ می‌نويسد:

اَنَّ اهل تلک الجبال کثیروا الحروب و اکثر اسلحتهم بل کلها "الاطبار" حتی آنک قَلَّ تری صعلوکا او غنیا الا و بیده الطبر صغیرهم و کبیره فکانها لکثرتها فیهم سمیت بذلک و معنی طبرستان من غیر تعریب موضع الاطبار والله اعلم.

ترجمه:

همانا اهالی آن کوه‌ها زیاد اهل جنگ بودند و بیشتر سلاح آنها بلکه تمام سلاح آنها تبر  بوده است حتی اینکه کم است شما فقیر یا ثروتمند ، کوچک یا بزرگی را ببینی که دست وی تبر نباشد؛ به دلیل وجود زیاد تبر در آن سرزمین، تبرستان نامیده شد.

در کتاب الروض المعطار فی خبر الاقطار حمیری جلد اول صفحه ۳۸۳ آمده است:

طبرستان بفتح اوله و ثانیه سمیت بذلک لان الشجر کان حولها شیئا کثیرا فلم یصل الیها جنود کسری حتی قطعوه بالفاس و الطبر بالفارسیه الفاس و استان الشجر.


۲. پژوهشگران متأخر معنای تبرستان را از قوم تپور می‌دانند یعنی تپورستان که این قول مشهور شده است و اینجانب نقد خود را بر این قول در مقاله علمی پژوهشی چاپ شده در دانشگاه ادیان و مذاهب قم ذکر کردم و برای شما می فرستم و عنوان مقاله را هم در این یادداشت ذکر کردم و در اینترنت قابل دسترسی است و علاقه‌مندان می توانند مراجعه کنند.

۳. معنای دیگر تبرستان از "طِبر" به معنای "کوه" تبرستان  یعنی کوهستان.

به نظر می‌رسد واژه «تبرستان» به معنای «تبرزنان» باید صحیح باشد، نه «تپورستان» از قوم «تپور» و نه «طبرستان» از «طبر» به معنای کوهستان! آنهایی که «تبرستان» را به معنای محل زندگی قوم تپور گرفته‌اند شاید تصور می‌کردند همان‌گونه که مثلاً بلوچستان محل زندگی قوم بلوچ است یا در کردستان کردها زندگی می‌کنند، پس این مناطق «تبرستان» نامیده شده، چون محل زندگی قوم تپور است. باید دقت کرد که در مازنی و تبری، محل زندگی را با پسوند «ستان» نشان نمی‌دهند، بلکه غالباً با پسوند، کلا با فتح یا ضم، و «کیله» که در زبان مازندرانی به نهر یا جوی آب گفته می‌شود نشان می‌دهند. در زمان حاضر نیز، بسیاری از شهرها و روستاهای مازندران با همین پسوند هستند. نکته مهم آنکه پسوند «کلا» بر سر هر اسمی بیاید نشان‌دهنده این است که آن فرد یا طایفه در آن مکان زندگی می‌کنند. برای نمونه محل زندگی امیر پازواری را «امیرکلا» نامیده‌اند نه «امیرستان»! محل زندگی قوم درزی، «درزی‌کلا» نامیده شد نه «درزیستان» و مانند اینها. همچنین، «تبرستان» از «طبر» به معنای «کوهستان» هم نمی‌تواند صحیح باشد. زیرا کوه و کوهستان در سایر نقاط هم وجود دارد و تفاوت در وجود جنگل انبوه است نه داشتن کوه و کوهستان! اگر به این مسئله توجه شود دیگر سخیف‌دانستن ؟؟؟  و اشکال افرادی مانند دهخدا وارد به نظر نمی‌رسد که می‌گویند اگر «تبرستان» از آلت تبر باشد چون در آنجا فراوان بوده باید اسم آن را به جای «تبرستان»، «جنگلستان» می‌گرفتند. چون جنگل بیشتر از تبر وجود دارد (دهخدا،  ذیل واژه «تبرستان»).

البته برای معنا و ریشه واژه تبرستان معانی دیگری هم ذکر شد که این سه قول مشهورتر بودند و ذکر کردم.

در پایان خداوند بزرگ را شاکرم که به این حقیر توفیق داد تا ضمن مطالعه پیرامون امامزادگان واجب التعظیم بتوانم به تاریخ پر افتخار منطقه خود بپردازم و اظهار مسرت و شادمانی مجدد از اینکه توانستم ذهن‌ها را در آستانه‌ی روز مازندران به این تاریخ کم نظیر توجه دهم که هم دستاورد دینی و فرهنگی دارد و هم تاریخی و سیاسی و...

از همه‌ی عزیزان در  تمام کانال‌های و گروه‌های فضای مجازی و حقیقی در داخل استان و کشور و سراسر جهان که به این مطالب  خطبه‌های جمعه نصر رامسر پرداختند چه نقد کردند و چه تأیید سپاسگزارم و امیدوارم فضای رسانه‌ای و مجازی بتوانند در آینده بیشتر به این‌گونه مطالب علمی بپردازند. 


1-08-1403, 11:39
بازگشت