اگر تا یکی دو دهه پیش خریداران غیربومی زمین و املاک در مازندران را عمدتا مصرف کنندگان اصلی تشکیل می دادند که به دنبال خانه دوم و استراحتگاه تعطیلات پایان هفته ، نوروز و تابستان در این استان بودند ، در سال های اخیر این کار تبدیل به سوداگری پرمنفعت برای عده ای شده است ، وضعیتی که خارج کردن زمین های کشاورزی و باغی از کاربری اصلی را تشدید و انگیزه کشاورزان و باغداران را برای فروش زمین هایشان دوچندان کرده است.
در سال های اخیر گروه های سوداگر حرفه ای مرکب چندان در مازندران فروان شده است که ردپای آنان را حتی در دورترین روستاهای استان هم می توان مشاهده کرد. اصولا در ترکیب این گروه ها افراد سوداگر بومی نقش یابنده زمین مرغوب و در آستانه توسعه و پیشرفت را در مناطق حاشیه شهرها و روستاها پیدا می کنند و رفقای غیربومی آنها هم نقش بازاریاب را در استان های دیگر بازی می کنند. گاهی یک قطعه زمین مرغوب در چرخه بازار این سوداگران چندین دست می گردد تا به قیمت دلخواهشان برسد و سپس به مصرف کننده غیربومی به صورت خام یا با ساخت ویلا و خانه باغ فروخته می شود.
مثلا زمین مرغوب در روستاهای مازندران به آن دسته از زمین های کشاورزی یا باغی گفته می شود که پتانسیل قرارگیری در بافت مسکونی روستا را با ارزیابی مجدد محدوده مسکونی از طریق بازنگری در طرح هادی دارد. اصولا این گونه زمین ها گاهی ۲ تا چند برابر زمین کشاورزی یا باغی قیمت اولیه می خورد تا انگیزه فروش در کشاورز و باغدار ایجاد شود و پس از خرید نیز چند بار بین خود سوداگران دست به دست می شود تا بازار خرید و فروش رونق مصنوعی به خود گرفته و در خریداران احتمالی انگیزه پرداخت قیمت نجومی ایجاد شود و در نهایت زمین مورد نظر به فردی که بالاترین قیمت را بپردازد و کم ترین اطلاعات حقوقی و میدانی را داشته باشد ، فروخته می شود.
اینگونه سوداگری در بازار املاک مازندران سبب شده است زمین کمتر روستایی در سال های اخیر به غیربومیان فروخته نشده باشد. بیشترین تمرکز خرید و فروش زمین های کشاورزی طی چند دهه گذشته در غرب مازندران بوده است ولی مرکز و شرق استان هم از این سوداگری بی نصیب نمانده است .به همین خاطر نیز این روزها به هر روستایی که سرک بکشید تضاد سبک زندگی بومیان و غیربومیان از نوع ساخت خانه گرفته تا نوع پوشش و رفتار فرهنگی آشکارا به چشم می آید.
سوداگری املاک در مازندران بیشترین آسیب را هم به بخش گردشگری استان وارد کرده است. اصول گردشگری بر این اصل استوار است که فرد به قصد تفریح و تفرج حال و اوقات چند روز و صباحی منطقه ای خوش آب و هوا و یا سازگار با روحیاتش را به عنوان مقصد انتخاب می کند و در آنجا وقت می گذارند ، ولی با خرید و سکنی گزینی نسبتی ندارد .
حق آب و گل به جای گردشگری
یک کارشناس مردم شناسی در این زمینه گفت : امروزه نقاط مختلف شهرهای شمالی و روستاها مملو از خانه و ویلاهای خالی از سکنه است که تفریحگاه آخر هفته های غیربومیان از اقصی نقاط کشور محسوب می شود.
محمدرضا صداقت افزود : گذشته از تمامی پیامدهای منفی فرهنگی و غیرفرهنگی ، این خانه های خالی کم کم امنیت منطقه را زیر سئوال می برند. از سوی دیگر حاکم سازی فضای امن به محلی که ترکیب جمعیتی در آن متنوع باشد به مراتب کار را سخت تر می کند و این می تواند در درازمدت از شهرهای شمالی نقاطی غیر امن در اذهان بسازد.
وی گفت : از سوی دیگر از آسیب های زمین فروشی در مازندران بویژه در روستاها می توان به این مورد اشاره کرد که بافت روستایی آبادی ها به تدریج با خانه و ویلاهای متفاوت و مجلل به هم می خورد. این وضعیت را امروز در بسیاری از روستاهای مازندران می توان مشاهده کرد. از سوی دیگر ترکیب جمعیتی ناخودآگاه تکانه های فرهنگی در ساکنان بومی بویژه کودکان و نوجوانان ایجاد می کند و با گذشت زمان بدون این که کسی متوجه شود ، فرهنگ غیربومی فرهنگ بومی را مستهلک کرده و جایش را می گیرد.
این کارشناس مردم شناسی افزود : داشتن ویلا و خانه توسط غیربومیان به طور طبیعی به آنها تصور و احساس صاحبخانه بودن می دهد. کسی که خود را صاحبخانه بداند دیگر احترام به فرهنگ بومیان را بی معنی می یابد. در بسیاری از مواقع این احساس صاحبخانه بودن تا جایی پیش می رود که طرف ضرب المثل " چهار دیواری ، اختیاری " را به بومیان یادآوری می کند و در حالت تشدید شده اش متوسل به هتاکی هم می شود چون در این زمینه هم خود را محق به هتاکی کردن می داند مانند موردی که اخیرا همه شاهد بودیم .
صداقت گفت : متاسفانه در همه این سال ها هیچ کس اعم از خود مردم و مسئولان به این نکته توجه نکردند که نمی توان یک استان را یک شبه تبدیل به جغرافیای چند ملیتی کرد. متاسفانه مازندران بدون توجه به این مهم تبدیل به استان چند ملیتی شده است. ما هیچ کجای ایران بجز تهران را به صورت چند ملیتی نداریم. حتی در تهران هم روستاها از این نظر مصون مانده اند ولی در مازندران متاسفانه این چند ملیتی شدن به سمت روستاها رفت که خطر عظیمی برای فرهنگ بومی محسوب می شود.
وی افزود : فروش زمین ، خانه ، ویلا و آپارتمان به غیربومیان طی یکی دو دهه اخیر بدون توجه به این که خریدار کیست و به چه منظوری می خرد و بدون این که محدودیت جغرافیایی خاصی اعمال شود و بدون این که خریدار و فروشنده ظرفیت فرهنگی تحمل یکدیگر را تجربه کرده باشند و آموزش های لازم را فرا گرفته باشند و مهم تر از همه روانه شدن تقاضای خرید املاک توسط غیربومیان به سمت روستاها سبب شده است تا امروز کار به جایی برسد که فردی به خودش جرات جسارت و هتاکی به کل مردم یک استان را بدهد و آن را بی شرمانه پخش کند.
به اعتقاد این کارشناس جمعیت شناسی ، هتاکی اخیر یک نفر غیربومی به بومیان این پیام را دارد که روند اشتباه را باید اصلاح کرد. این مورد در درجه اول باید تبدیل به درس عبرت برای بومیان شود که در مورد پیامدهای تصمیمشان برای فروش زمین و املاک به غیربومیان و حتی بومیانی که از منطقه خودشان نیستند با دقت و وسواس بیشتری عمل کنند و در عین حال تنبیه مناسب فرد خاطی و اطلاع رسانی در باره آن هم باید درس عبرتی برای افراد غیربومی دیگری شود که اجازه چنین کاری را به خودشان ندهند و بدانند که حق آب و گل داشتن به معنای حق هتاکی داشتن نیست.
بی توجهی به تبعات فرهنگی و اجتماعی گردشگری
یک دانشجوی دوره دکترای گردشگری نیز اظهار داشت: گردشگری ابعاد مختلفی دارد که مهم ترین آن بعد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است که متاسفانه به دلیل شیرین بودن بعد اقتصادی آن در مازندران که ناشی از منابع درآمدی سرشار است ، کاملا بعد فرهنگی اش نادیده گرفته می شود.
تهمینه اسدی افزود: متولیان فرهنگی و گردشگری و همچنین مسئولان محلی همواره فقط به جنبه درآمدزایی گردشگری توجه کردند و ابعاد فرهنگی و اجتماعی را کاملا نادیده گرفته اند.
وی ادامه داد: امروز بسیاری از رفتارهای ناهنجار مسافران و گردشگران در مازندران که شامل تهمت ، هتاکی ، بزهکاری و خشونت می شود ، ناشی از همین بی توجهی به ابعاد فرهنگی گردشگری در مازندران است.
این کارشناس گردشگری همچنین به خانه دار شدن مسافران و غیر بومی ها در مازندران اشاره کرد و گفت: در یک دهه اخیر زمین های روستایی و شهری مازندران به دلیل قیمت گذاری شیرین غیربومیان و دلالان بومی استان به یکی از منابع درآمدی بومیان تبدیل شده است.
اسدی ادامه داد: افزایش چند ۱۰برابری قیمت زمین ها در مازندران به واسطه حضور غیر بومیان باعث شد موج گسترده ای از فروش زمین در مازندران راه افتاده که نتیجه آن تغییر بافت ظاهری و فرهنگی در شهرها به خصوص روستاهای بکر استان است.
وی گفت : بسیاری از قیمت گذاری اراضی مازندران کاذب و با هدف به طمع انداختن فروشنده و خریدار است که توسط سوداگران انجام می شود . این مساله باعث شد که مردم بومی بدون در نظر گرفتن عواقب به حراج گذاشتن زمین های خود، به طمع قیمت شیرین اراضی خود سراغ فروش آنها بروند که تا پیش از این ارزشی مادی نداشت.
این کارشناس افزود : البته پایین بودن هزینه ساخت و ساز در مازندران برای غیر بومیان به دلیل لابی‌گری گسترده در دستگاه های اعطا کننده مجوز یکی دیگر از عواملی است که باعث پرشمار شدن غیربومیان خانه دار یا همان ویلادار شده که رفته رفته در حال تغییر بافت فرهنگی استان هستند و در برخی مسائل به تخریب فرهنگی بومی برای سرکوب آن می پردازند.
اسدی به موضوع هتاکی اخیر یکی از غیربومیان به عنوان یکی از نتایج نادیده گرفتن مسایل فرهنگی گردشگری در مازندران یاد کرد و گفت: این رفتار هتاکانه زنگ خطر و شوکی است تا استان از خواب غفلت و بی تفاوتی بیدار شود و در این میام مردم بیش از همه باید نسبت به تشدید عواقب زمین فروشی خود هوشیار باشند.
این کارشناس توضیح داد : اینکه یک غیر بومی با پوشش نامناسب در انظار عمومی ظاهر شود و این را حق خود بداند به این معناست که در درجه اول خود کسانی که به چنین افرادی زمین و ملک فروخته اند ، مقصرند و در واقع باید گفت با فروش زمین و ملکشان ، حق هتاکی به او اعطاء کردند.
اسدی با بیان اینکه هیچ کس از جمله مسافر ، گردشگر یا ساکنان بومی به بهانه خانه داربودن نباید برای خود حقی نسبت به رفتارهای ناهنجار قائل باشد، افزود: اما متاسفانه این رفتارهای اخیر ناشی از احساس حقی است که بیش از همه از تملک نشات می گیرد.
وی ادامه داد: مردم مازندران به مدد طبیعت دست و دل باز ، خود نیز مهمان نواز و خوش سفره هستند ولی این فرهنگ و رفتار و اخلاق برای صنعت گردشگری استان سم مهلک است زیرا گردشگری را از مسیر اصلی خود دور کرده است. به نظرم علت این که در میان استان های شمالی ، مازندران بیش از همه مقصد مسافرت قرار می گیرد یک بخشش به همین روحیه مازندرانی ها بر می گردد که باید اصلاح شود.
اسدی گفت: در صنعت گردشگری مسافر یعنی مشتری و باید همانند مشتری با او رفتار کرد تا او نیز احترام به جامعه مقصد را از یاد نبرد. این وضعیت در سایر نقاط جهان که گردشگری پر رونقی دارند بدرستی رعایت می شود. یکی از دلایل هتاکی اخیر را هم باید در همین روحیه مردم مازندران دید چنان که فرد هتاک هم در ویدیویی که به عنوان عذرخواهی بارگذاری کرد ، به صورت تلویحی به این موضوع اشاره می کند که با یکی از دوستانش که بومی بوده به کل کل افتاد و به همین دلیل هم ویدیوی هتاکانه را پخش کرد.
وی افزود : اینگونه رفتارهای هتاکانه البته دارای سابقه طولانی در کشورهای دیگر بوده است ، اما دهه هاست به دلیل استقرار نگاه مشتری محور به گردشگر منسوخ شده و اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته گردشگر پذیر هرگونه بی احترامی به فرهنگ بومی دارای جرایم سنگین است.
ترکه مازندران فروشی بر تن گردشگری
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران هم گفت: هتاکی اخیر رابطه مستقیمی با ساکن کردن غیر بومیان در مازندران از راه حراج زمین های بکر استان دارد که به ارزان ترین قیمت هدیه داده شد.
مهران حسنی افزود: مالک کردن غیر بومیان بدون در نظر گرفتن عواقب آن تاوانی است که اکنون دامن گیر مردم مازندران شده و تصور می کنیم راهی برای بازگشت وجود ندارد زیرا مالکیت چیزی نیست که بشود از کسی پس گرفت.
وی ادامه داد: هتاکی که امروز در مازندران با اسم مسافر و گردشگر بروز می کند ، هیچ ارتباطی با گردشگری علمی و توسعه یافته ندارد و بیشتر شبیه ولنگاری فرهنگی است که نتیجه سکونت بی شمار خانه دومی ها در استان است.
معاون گردشگری میراث فرهنگی مازندران با بیان اینکه باید همه اعتراف کنیم که در گردشگری اشتباه کردیم ، افزود: در حالی که گردشگری برای بهره برداری گردشگر و مسافر از ظرفیت های مصنوعی و طبیعی و ایجاد اقتصادی پویا است ، اما عایدی مردم مازندران از فروش زمین و ساکن کردن غیربومیان تقریبا هیچ بود. برخی به اشتباه با فروش زمین های خود و به دست آوردن پول های کلان احساس زرنگی می کنند ، در حالی که عواقب این زرنگی همین هتاکی ها و رفتارهای ناهنجار غیر بومیان مالک است که پیش بینی می کنیم در آینده شدید تر شود.
وی اقتصاد گردشگری را برای مازندران و کشور حیاتی توصیف کرد و افزود: اما کسی نباید به اشتباه تصور کند که مازندران جولانگاه رفتارهای توهین آمیز است.
معاون گردشگری فروش زمین توسط مردم مازندران را اشتباهی بزرگ و بدون بازگشت توصیف و تاکید کرد : اما این مساله نباید به عنوان حقی برای غیر بومیان تصور شود زیرا خط قرمز مازندران احترام به هویت و فرهنگ مردم استان است که هزاران سال بر سبزی طبیعت مازندران نقش بسته است/ایرنا