حرف شمال| اسفندیارنظری*
بارها این جمله را ازبزرگان وصاحبان اندیشه وخرد،شنیدیم که:مسیراصلاح وتوسعه کشور،نظام آموزش وپروش ودانشگاه میباشد.
نظام آموزشی هرکشوری ازمولفه های اساسی درجهت حرکت درمسیر پیشرفت وتوسعه میباشد.
امروزه نظام آموزشی کارآمد،نظامی است که با هدف پاسخگویی به نیازهای فردی اجتماعی سازمانی ومدیریتی درساختار خود،تغییر وتحولاتی ایجاد نمایدوبه سمت توجه به پرورش استعداد های متنوع برای تک تک دانش آموزان پیش برود.
بنابراین،شاخص توسعه درهر کشوری مبتنی بر:
۱.رفتار علمی درتصمیم گیری ها
۲.نهادینه شدن تفکر
۳.عقلانیت درجامعه نهادینه شود.
جوامع پیشرفته ازطریق برخورد عقلانی،موانع رابرطرف می کنند وجامعه عقلانی،برخورد،عقلانی است.
درحال حاضر،کمبود نیروهای استراتژیک درجایگاه سیاست گذاری وتصمیم گیری،ازنارسایی ها ومسایل حیاتی نظام آموزشی کشور است.این نارسایی ها به دلایل مختلف ازجمله،بدفهمی کج فهمی درتفاوت میان نیروهای استراتژیک بادیگر نیروها ازجمله کارشناس وحتی متخصص موضوعی،به خوبی درفرایند توسعه کشور درک نشده است.ودراغلب زمان ها با نگاه غیر استراتژیک به مقوله آموزش وپرورش،نقطه سرخط هستیم.
متا‌سفانه در حال حاضر به غلط،مدیران ارشد وعالی را که اغلب بارابطه ونفوذ سیاسی به کرسی قدرت تکیه زده اند را همان مدیران استراتژیک تصور می کنند.
مدیریت استراتژیک قبل از آنکه یک جایگاه باشد،یک مفهوم،اندیشه ویک اراده وقصد شجاعانه وخودباورانه است.که باید درنگرش ورفتار مدیران عالی نهادینه شده باشد.
درنظام های آموزشی پیشرفته، مهارت های اجتماعی_ارتباطی،عاطفی،مهارت های مربوط به توسعه خلاقیت وپرسشگری ومهارت های مربوط به زندگی مسالمت آمیز دردنیای پیچیده امروزی یا مهارت هایی مثل: ارتقای اعتماد به نفس ونشاط روحی، جایگاه خاصی دارند.
درعصر حاضر به دلیل توسعه تکنولوژی،دیگر دانستن ارزش چندانی ندارد،بلکه آنچه می تواند موجب موفقیت گردد،عبارت است از:مهارت خلاقیت،مهارت های ارتباطی،کارتیمی ومهارت ترکیب ایده های مختلف برای تولید ایده های جدید.
درقرن ۲۱ به تدریج مشاغل صنعتی وکشاورزی به ربات ها واگذار خواهد شد.رمز موفقیت در اکثر مشاغل قرن ۲۱ عبارت است از:توسعه خلاقیت،مهارت های ارتباطی وکارآفرینی.
بنابراین بخش عمده ای ازدلایل اجرایی نشدن سند تحول ویا عدم برون رفت آموزش وپرورش از کوچک انگاری ها، وعدم توسعه ،خلاصه شدن آموزش وپرورش درمدارس :بخوان ،حفظ کن،امتحان بده وفراموش کن، ودر تحصیلات عالیه،مدرک پروری وبدون داشتن اطلس شغلی،وارد جامعه بیکاران شدن است به دلیل نارسایی وکمبود نیروهای استراتژیک ومردان تحول برمی گردد.
اولین قدم درفایق آمدن برمسایل ذکر شده،پذیرش وباور عمیق به،نارسایی وکمبوددرحوزه مدیریت ومدیران راهبردی واستراتژیک است.
شجاعانه قبول کنیم که:دستگاه بزرگ آموزش وپرورش به رغم خدماتی که عرضه کرده است،از ناحیه کمبود نیروی انسانی مبتکر وخلاق واستراتژیک متخصص وباصلاحیت درستاد رنج میبرد.این اشکال ونارسایی را بپذیریم وآن را به گردن دیگری نیندازیم.
قدم دوم:بررسی وازریابی موشکافانه،دقیق وصادقانه از دلایل،نارسایی وکمبود نیروهای استراتژیک درمدار توسعه نیافتگی،آموزش وپرورش است.طی طریق درست این فرایند کمک می کندتا به تشخیص درست،دست یابیم.
بسیاری ازناکامی ها به رغم کاروتلاش زیاد،به عدم تجزیه وتحلیل وتشخیص درست مسایل ومشکلات آموزش وپرورش باز برمی گردد.
سومین قدم:تغییر ساختار ونگاه سازمان آموزش وپرورش برای کاستن ازاین نارسایی است.
درحال حاضر ساختار اموزش وپرورش مبتنی برشرایط قبل از اجرای سند تحول بنیادین است.به عبارتی ،بارکامیون برگرده وانت است،.
توسعه نیافتگی آموزش وپرورش زمانی اصلاح خواهد شدکه تغییر وتحولات سازمانی اثر بخش اتفاق بیفتد،یعنی تحول درهویت وشخصیت سازمان به طوری که ماهیت ورفتار سازمان ومدیران عالی آن را متحول سازد.مهمترین اقدام شروع این تغییر تربیت مدیران تحول گرا وتحول خواه واستراتژیست دربدنه آنوزش وپرورش است.
به فرمایش مهاتما گاندی،رهبر فقید کشور هند:اگرخواهان تغییر هستید،شما باید خود خود تغییر باشید.پس هرتغییری هزینه های خودش رادارد ویکی ازمهمترین عناصر تغییر،پذیرش چالش ها است،.
آموزش وپرورش یک بنگاه اقتصادی یا یک حزب وتشکل ویک شرکت سهامی نیست که دردستان چندنفر بلغزد.بلکه یک فرآیند طولانی وکلان اجتماعی است که توسعه پایدار وپیشرفت های تکنولوژی وفنی جامعه،مدیون کارایی واثربخشی آن است.
امروزه،نیمی از نظام آموزشی را افسون کنکور والمپیادومسابقات علمی و...دربرگرفته است،سوال این است که:کدامیک ازاین کارها،رشد فکری وخلاقیت هارا اندازه گیری می کند؟
درنظام متمرکز ،نمی توان ازمعلمان انتظارداشت که فکر کنند،گویی معلمان فکر می کنند همه مشکلات را مرکز نشینان حل می کنند.!؟
باید اموزش وپرورش به سمتی حرکت وتوسعه یابد که درآن معلم یک مجتهد تربیتی باشد.
معلم،مدیر،مدرسه ودانش آموزان،مسایل زنده آموزش وپرورش هستند.
ماموریت اصلی آموزش وپرورش،آماده کردن افراد برای بهتر زیستن است.
بنابراین موفقیت پایدار واصیل منحصرا درگرو درک مشترک از توسعه وداشتن مدیران ارشد دارای وسعت بینش درجهت نیل به اهداف کلان وتحقق اجرای سند تحول بنیادین است.برای رسیدن به اهداف تعلیم وتربیت وآموزش وپرورش کارآمد،دونکته اساسی را بپذیریم:
.تغییرات جهانی وجامعه،جهانی بیندیشیم ومنطقه ای عمل کنیم
.بروز شدن آموزش وپرورش درراستای مسایل جهانی وجامعه
توسعه یعنی عدالت درآموزش انسان محور.
تغییر کردن هیچوقت راحت نیست،حتی تغییر کوچکترین عادت ها،تغییر،شهامت وبرنامه می خواهد.
مامسوول تربیت وهدایت دانش آموزان وآینده سازان کشور هستیم.پس باید درکلام،رفتار وعملکرد خود عدالت تربیتی داشته باشیم وبه آنان اجازه دهیم که اشتباه کنند تا یاد بگیرند واعتماد به نفس وعزت نفس پیدا کنند.این امر مهم زمانی رخ خواهد داد که مدیران ارشد،دارای وسعت بینش باشند .یقین بدانیم که فرصت بهره گیری ازطیف وسیعی ازمنابع انسانی متخصص وکارآمد،زمانی اتفاق خواهد افتادکه: تربیت استراتژیست ها درنهاد دستگاه بزرگ تعلیم وتربیت یک اصل باشد.
رکود اقتصادی و ناکارآمدی نظام آموزشی که ناشی از عدم برنامه ریزی علمی و سومدیریت است ، باعث شده است که بنابر آمار ارایه شده نرخ بیکاری جوانان به بیش از ۳۴/ درصد رسیده است.و ۴۵/درصد ازبیکاران کشور را دانش آموختگان آموزش عالی تشکیل می دهد.
باید بپذیریم که: سیاست گذاران ارشد،مدیران میانی وهمه تصمیم گیرندگان حوزه آموزش اعم از معلمان ،اساتید دانشگاه،مدیران مدارس وشهروندان که انواع واقسام مهارت ها وجود دارد ومدارس اگر نخبه تولید میکنند بایددرحوزه مختلف ازجمله:نخبه هنری گرفته تانخبه بیان وسخنوری،نخبه ارتباطات وتعامل اجتماعی،نخبه کارتیمی،خلاقیت،پرسشگری ونخبه مهارت های شهروندی و...
پایان سخن:نادانی یک ویروس است.وقتی که شروع به پخش شدن بکند،دیگر قابل درمان نیست،مگر با منطق واستدلال.به خاطر انسانیت،خودمان باید درمانش باشیم.
پس آموزش وپرورش سنگ بنای توسعه واصلاح جامعه است؛آن را دریابیم.
به فرموده فردوسی پاکزاد:
تاجهان بود ازسر آدم فراز
کس نبود ازراز دانش بی نیاز
مردمان بخرد اندر هرزمان
رازدانش را به هرگونه زبان
گردکردند وگرامی داشتند
تابه سنگ اندر همی بنگاشتند
دانش اندر دل چراغ روشن است
وزهمه بد،برتن تو جوشن است.
قدر و ارزش دانش وعلم را در مسیر توسعه آموزش وپرورش و با کارآمدی آن با انتخاب و تربیت انسان های مبتکر ،خلاق، بااستعداد و فرهیخته وکارآفرین به سرانجام مقصود رهنمون سازیم.
*کارشناس ارشد تعلیم وتربیت
معاونت آموزشی دانشگاه کمال الملک شهرستان نوشهر