حرف شمال_ يادداشتي از ميترا متاجي به بهانه اول ارديبهشت روز بزرگداشت سعدي شيرازي: اول اردیبهشت ماه در تقویم ملی ایرانیان هم‏زمان با سال‏روز تولد ابومحمد مُصلِح بن عَبدُالله مشهور به سعدی شیرازی (۶۰۶ – ۶۹۱ هجری قمری) شاعر و نویسنده پارسی‌گوی ایرانی که فرهنگ‏وران او را به‌ عنوان استاد سخن می‌شناسند، یادروز سعدی نام گرفته است.

افزون بر یک دهه ‌است که ادب دوستان، سعدی پژوهان و سعدی شناسان با برپایی نکوداشت بر تربت استاد سخن یاد این پیام‏آور انسانیت را ارج می نهند... 

برای آنکه بدانیم سعدی کیست؟ جایگاه این شاعر بزرگ در شعر و ادبیات پارسی کجاست؟ باید بگوییم افراد اندیشمند و ادیبان بسیاری پیش از سعدی شیرازی ظهور کردند اما تاثیر سعدی در عرصه اخلاق و ادبیات ایران و جهان اسلام بیش از همه بوده است. توجه به آثار سعدی و الهام‌گرفتن از شخصیت برجسته ‌استاد سخن ضرورت زندگی امروزی است و موجب بازشناسی فرهنگ غنی‌ ایرانی می‌شود.شیخ اجل و دو کتاب گلستان و بوستان او در تار و پود اندیشه و فرهنگ ایرانیان رسوخ کرده است و با سپری شدن قرن‌ها از وفات وی همچنان به عنوان شخصیت تاثیرگذار بر شعر و ادبیات فارسی مطرح است. 

دو کتاب بسیار ارزشمند سعدی بوستان و گلستان است ، گلستان و بوستان سعدی حاصل شناخت او از انسان است.

اما آن چه سعدی در کتاب‌های خود جمع‌آوری کرده است حاصل 30 سال دنیادیدن، تجربه زندگی ، شناخت انسان و بهره‌گیری از حکیمان و عارفان است.

استاد سخن در مرحله‌ای از زندگی به سیر و سیاحت در بیشتر کشورهای اسلامی پرداخت، به بلخ و غزنه رفت، به گجرات در هندوستان سفر کرد و با تجربه برهمن‌های هند آشنا شد و در دهلی زبان هندی را فرا گرفت. در این دوران سعدی از طریق دریا به یمن و حبشه و سپس به کشورهای عربی رفت وپس از زیارت کعبه ‌مدتی در شام به ویژه در دمشق، بعلبک لبنان‌ و بیت‌المقدس ساکن شد.

سعدی پس از سفرهای بسیار به شیراز بازگشت و تجارب خود را به نگارش در آورد این شاعر گرانمایه در سال 655 هجری زیباترین و لطیف‌ترین شعرهای خود یعنی بوستان را در ده باب سرود و در آن به مهم‌ترین مسایل اخلاقی و انسانی مانند عدل، احسان، عشق ، تواضع ، قناعت ، شکر و توبه پرداخت.

سعدی همچنین در سال 656 اثر دیگر خود یعنی گلستان را به رشته تحریر در آورد که آمیزه‌ای از نظم و نثر و مجموعه حکایاتی است که سعدی موضوع آن را تجربه کرده یا ساخته ذهن او است.

دکتر منصور رستگار فسایی پژوهشگر ، سعدی شناس و استاد دانشگاه ، سعدی را شاعری با ابعاد جهانی و بین‌المللی توصیف می کند و می گوید: سعدی درکنار ابعاد مختلف شخصیتی شاعری گرانمایه است و معنای زندگی ایرانی را درابعاد بیرونی و درونی می‌توان از شخصیت سعدی الهام گرفت.»

از این رو سعدی نه تنها در شیراز و نه تنها در کشور خود بلکه در همه جهان نامی آشنا و شناخته شده است به طوری که از میان بزرگان ادب، تنها شعر او است که بر سردر مقر سازمان ملل در نیویورک نوشته شده است:

                            « بنی آدم اعضای یگدگرند           که در آفرینش زیک گوهرند »

مرکز سعدی شناسی ایران از سال ۱۳۸۱ روز اول اردیبهشت ماه را روز سعدی اعلام نمود و در اول اردیبهشت ۱۳۸۹ و در اجلاس شاعران جهان در شیراز، نخستین روز اردیبهشت ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به‌عنوان روز سعدی نامگذاری شد.

به‌جهان خرم از آنم، که جهان خرم از اوست

عاشقم برهمه عالم، که همه عالم از اوست

به غنیمت شمر ای دوست، دم عیسی صبح

تا دل مرده مگر زنده کنی، کاین دم از اوست