حرف شمال؛ یکی از تفریحات لذت بخش و نشاط اور اغلب گردشگران و مسافران ورودی به استان گردشگر پذیر مازندران در فصول بهار و تابستان شنا کردن در دریا است، منتهی بررسی‌ها نشان داده چند سالی است که عوامل متعددی مانند تغییر اقلیم، دخالت انسان در حوضه آبریز خزر و سرریز انواع آلودگی‌ها، پساب‌های صنعتی، خانگی و کشاورزی حیات این دریا که بزرگ‌ترین دریاچه جهان است مورد تهدید قرار داده است.
طبق آمار منابع رسمی، سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب در شمال کشور تولید می‌شود که فقط ۴۰ درصد آن تصفیه می‌شود و ۶۰ درصد بقیه به صورت مستقیم و غیر مستقیم به دریای خزر می‌ریزد.
هرسال در خرداد ماه فصل شنا در مازندران آغاز می‌شود و تا پایان شهریورماه نیز ادامه دارد و از ابتدای ماه جاری در طول حدود ۳۳۸ کیلومتری محدوده ساحلی مازندران حدود ۹۷ طرح سالم سازی دریا اجرا شده است.غرب مازندران که به علت نزدیکی به ساحل، کوه و جلگه به کانون گردشگری در این استان شهرت دارد در ۲۰ نقطه از طول ۱۴۰ کیلومتر محدوده ساحلی آن، طرح‌های سالم سازی دریا اجرا و شنا گاه ایجاد شده است و اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز بتازگی در گزارشی اعلام کرده که حدود ۷ شناگاه در شهرهای ساحلی رامسر، عباس آباد و محمود آباد طبق نتایج طرح‌های پایشی آلوده است و نباید فعالیتی داشته باشند.
مازندران دارای ۱۵ شهرستان ساحلی است که در این میان شهرستان محمود آباد با ۳۰ کیلومتر ساحل آزاد و بیش از ۱۲۰ راه دسترسی دارای ۱۶ طرح، بابلسر با ۲۷ کیلومتر نوار ساحلی و ۱۳ کیلومتر نوار ساحلی قابل شنا با ۱۵ طرح سالمسازی، از شاخص ترین شهرستان‌های مرکز استان در اجرای این طرح محسوب می‌شوند.
کارشناسان توسعه شهرنشینی، مهاجرت‌ها و افزایش روز افزون جمعیت در شمال کشور بویژه مازندران را در افزایش تولید زباله و فاضلاب مؤثر می‌دانند و یکی از علت‌های سرریز و هدایت فاضلاب انسانی و پساب‌های صنعتی و کشاورزی به داخل رودخانه‌های منتهی به دریای خزر را عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح مطرح کرده‌اند.
اگرچه برای پیشگیری از ورود آب‌های آلوده به داخل دریا از سال‌های گذشته تاکنون طرح ملی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری در برخی از شهرستان‌های ساحلی مازندران اجرا شده منتهی گزارش‌ها حاکی از آن است این طرح در برخی از مناطق این استان بنا به دلایلی از جمله کمبود اعتبار و تنش‌های اجتماعی به طور کامل اجرا نشده است.
سابقه اجرای طرح ملی شبکه فاضلاب شهری در مازندران به سال ۱۳۷۵ بر می‌گردد و مدیر شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران بتازگی در گزارشی به رسانه‌ها اعلام کرده که میزان برخورداری این استان از اجرای طرح‌های فاضلاب شهری کمتر از ۱۲ درصد است که ۳۳ درصد از میانگین کشور کمتر است.
در این میان جمعی از مردم، مسافران و گردشگران می‌گویند غرب مازندران به علت برخورداری از موقعیت‌های ممتاز گردشگری نظیر جنگل‌های هیرکانی، آثار فرهنگی و تاریخی، روستاهای سرسبز بکر و مهم‌تر دریای خزر به عنوان کانون گردشگری شمال ایران است و بنابراین مسئولان ذیربط باید از این ظرفیت‌ها بویژه دریا برای استفاده بهتر مسافران و گردشگران برنامه ریزی کنند.
آنان با اشاره به اقبال حدود ۹۰ درصد از مسافران و گردشگران به مازندران به خاطر انجام تفریحات دریایی اظهار داشتند: تعطیلی برخی از شناگاه ها و جایگزین نکردن شناگاه جدید به کسب و کار و صنعت گردشگری این مناطق لطمه وارد می‌کند.
علی گلیچ یکی از شهروندان عباس آبادی در این باره گفت که معیشت بیشتر شهروندان این شهر ساحلی به حضور مسافران و گردشگران ارتباط دارد و پس از ماه‌ها انتظار امید آن را دارند فصل بهار و تابستان فرا رسد تا با حضور مسافران و گردشگران به این منطقه بتوانند درآمدی کسب کنند و امورات زندگی را بگذرانند.
وی افزود: طبیعتاً تعطیلی تنها شناگاه عمومی این شهر ساحلی می‌تواند از آمار گردشگران و مسافران بکاهد و آنها را برای شنا کردن به خارج از طرح‌ها و نقاط کور حادثه خیز سوق دهد و این وضعیت ممکن است باعث غرق شدن آنها گردد.
وی اظهار داشت: عباس آباد یک شناگاه عمومی و آن هم در جمشید آباد دارد و بقیه شناگاه ها در قالب پلاژ زیرپوشش بخش‌های خصوصی فعالیت دارند به گونه‌ای که شرایط استفاده برای عموم مردم و مسافران مهیا نیست و باید مسئولان ذیربط برای رفع آلودگی شناگاه های منطقه چاره اندیشی کنند.
این شهروند عباس آبادی گفت که اگرچه این شناگاه شنیده شده نباید فعالیتی داشته باشد ولی به علت جایگزین نکردن شناگاه جدید دیده می‌شود عده‌ای از مسافران و گردشگران در این منطقه شنا می‌کنند.
یک کارشناس و حامی محیط زیست در نوشهر در خصوص آلودگی دریا نیز چنین گفت: امروز اغلب رودخانه‌های منتهی به دریای خزربه علت سرریز و هدایت فاضلاب صنعتی، شهری خانگی و نیز کشاورزی آلوده است.
مهرنوش کیاکجوری افزود: به عنوان نمونه در جوار رودخانه کرکرودسر نوشهر بارها دیده شده که عده زیادی از خانواده‌ها فاضلاب انسانی و حاصل از شستشو را وارد این رودخانه می‌کنند و نکته مهم‌تر آنکه طرح سالمسازی دریا نیز در جوار این رودخانه قرار دارد.
وی اظهار داشت: البته منابع آلاینده این رودخانه‌ها فقط به سرریز فاضلاب شهری خانگی محدود نمی‌شود بلکه خونابه و ضایعات کشتارگاه‌های دام، طیور و نیز سموم کشاورزی نیز به نوعی وارد این رودخانه‌ها می‌شوند.
این کارشناس محیط زیست گفت: متأسفانه برخی از سرویس‌های بهداشتی طرح‌های سالمسازی نیز فاصله چندانی با دریا ندارند و اگر برای تصفیه فاضلاب انسانی از چاه جاذب هم استفاده شود به علت بالابودن آب‌های زیرزمینی چنین طرح‌هایی پاسخ نمی‌دهد و به داخل دریا هدایت می‌شود.
کیاکجوری افزود: عده‌ای هم پس از شنا در دریا و استفاده از مواد شوینده مانند شامپو و یا صابون از دوش‌های تعبیه شده در طرح‌های سالمسازی استفاده می‌کنند و فاضلاب حاصل از این شستشو نیز به شکل مستقیم وارد دریا می‌شود.
وی یکی از راهکارهای اساسی رفع این معضل را اجرای کامل طرح ملی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری بیان کرد و ادامه داد: مورد دیگربا توجه به فعالیت مراکز علمی و مؤسسه‌های آموزشی دراین منطقه، به نظرم مسئولان حفاظت محیط زیست و نیز بهداشت و درمان برای پیشگیری از این معضل یک اقدام تحقیقاتی انجام دهند.
مدیرشبکه بهداشت و درمان عباس آباد نیز گفت: شناگاه جمشیداباد به علت قرار گرفتن در جوار رودخانه آلوده "خرک آبرود "، طبق نمونه برداری‌های میکروبی نتایج آن نشان داده که آب این قسمت از ساحل دارای آلودگی میکروبی بوده و وضعیت آن بحرانی است و برای شنا مناسب نیست.
سیده عالیه علوی تاکید کرد به مسئول طرح سالمسازی دریا در این منطقه توصیه و تذکر داده شده حق فعالیت ندارد و اگر فردی براثر شنا کردن در این منطقه بیمار شود، باید پاسخگو باشد.
این مسئول بهداشتی، عوارض محیط زیستی و بروز انواع بیماری‌های پوستی مانند خارش شدید و التهاب پوست، تغییر رنگ و اسهال در اثر وجود انواع انگل‌ها و آلودگی‌ها را از تبعات شنا کردن افراد در آب‌های آلوده دریا معرفی کرد.
وی با بیان آنکه این تنها شناگاه عمومی این شهرستان است، گفت که بقیه این شناگاه ها دراختیار بخش خصوصی قرار دارد و اینکه عده‌ای از افراد به شکل پنهانی از این شناگاه عمومی آلوده شنا کنند چنین اتفاقی دور از انتظار نیست.
طبق آمار، در طول حدود ۲۲ کیلومتری محدوده ساحلی شهرستان عباس آباد، حدود ۱۷ پلاژ ساحلی با مسئولیت بخش خصوصی فعالیت دارد و ضمن آنکه حدود ۲۷ نقطه ممنوعه پرخطرشنا نیز شناسایی شده است.
فرماندار رامسر نیز با ابراز نگرانی از سرریز فاضلاب‌های خانگی به داخل دریا در این شهرستان گفت که اجرای طرح ملی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری راه چاره حل این معضل است.
محمد آزاد افزود: در ارزیابی‌های زیست محیطی و بهداشتی طرح ساحل طلایی باغ ملی این شهرستان پرچم زرد دریافت کرده و به علت ناپاک بودن آب این شناگاه از فعالیت آن جلوگیری شده است.
وی اظهارداشت: اگرچه تعطیلی این شناگاه با توجه به تبعات سو آن اقدام پسندیده‌ای است ولی از طرفی هم به علت پاسخگو نبودن شناگاه ها عده‌ای از مسافران و گردشگران غیربومی ترجیح می‌دهند در خارج از طرح‌ها شنا کنند که به علت نابلد بودن به فنون شنا غرق می‌شوند.
معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران - نوشهر نیز گفت که بتازگی به استانداری نامه‌ای با این منظور که شهرداری‌ها در صورت تمایل به اجرای طرح سالمسازی دریا می‌توانند در حریم ۶۰ متری آزاد شده محدوده ساحلی غرب مازندران برابر ضوابط سرمایه گذاری کنند.
بهروز بائی لاشکی افزود: هم اکنون در محدوده ۱۴۰ کیلومتری ساحلی غرب مازندران، حدود ۱۰۰ کیلومتر آن آزاد شده و مشکلی برای اجرای طرح‌های سالمسازی وجود ندارد.
وی ابراز امیدواری کرد با قراردادی که با برخی از شهرداری‌های بسته شده بزودی طرح‌های سالمسازی دریا و شناگاه ها در این منطقه افزایش یابد و مشکل آلودگی آنها حل گردد.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز گفت: امسال پیش از آغاز فصل شنا در فرآیند اجرای طرح‌های پایشی زیست محیطی در مناطقی از ساحل خزر بویژه فضاهایی که شناگاه ها ایجاد شده نتایج این طرح نشان داده که آب برخی از شناگاه ها آلوده است و به علت وضعیت بحرانی و فوق بحرانی نباید فعالیت داشته باشند.
علی اکبر یداللهی گفت که کار پایش دوره‌ای و نمونه برداری میکروبی از آب دریا نشانه آن است که مشخص می‌شود آب کدام شناگاه ها سالم و کدام ناسالم است.
سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۹۵ اقدام به پایش تمام شناگاه های سه استان شمالی کرده است و طبق اسناد موجود از نخستین گام کار پرچم گذاری شناگاه ها با هدف مشخص کردن شناگاه های سالم از آلوده دردستور کار قرار داد.
این سازمان درپی رایزنی و هم افزایی با وزارتخانه‌های بهداشت و درمان، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و نیز شهرداری‌ها اولین پرچم با علامت آبی را در یکی از شناگاه های بابلسر نصب کرد و در این طرح، نصب پرچم آبی نشانه سالم بودن و پرچم زرد نیز نشانه آلوده بودن شناگاه است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران گفت که حدود ۹۷ شناگاه طبق آماری که ارائه شده در مازندران فعالیت دارد منتهی کارپایش دوره‌ای و نیز نمونه برداری میکروبی فقط از ۵۷ شناگاه دراین استان انجام می‌گیرد و به عبارتی باید گفت که بقیه شناگاه ها متعلق به شهرک‌های خصوصی است.
یداللهی افزود: به مجریان طرح‌های سالمسازی دریا و شناگاه ها توصیه و تاکید شده که شناگاه ها در شعاع حدود ۱۵۰ متری رودخانه‌های آلوده فعالیت داشته باشند و مشکل آلودگی آنها به علت خود پالایی آب دریا رفع می‌شود.
وی توضیح داد به عنوان نمونه طرح سالمسازی منطقه نمونه گردشگری سیترا در نوشهر به علت نزدیک بودن به رودخانه کرکرودسر آلوده بود و پس از توصیه به مسئولان این طرح آنها اقدام به جابه جایی این طرح نموده و آن را در فاصله حدود ۱۵۰ متری این رودخانه اجرا کرده‌اند و این مشکل حل شده است.
این مسئول اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران از کم کاری برخی از مسئولان ادارات ذیربط در برخورد با مسئولان شناگاه های آلوده در این استان گفت: با اینکه پیش از آغاز فصل شنا این نهاد گزارش داده که وضعیت برخی از شناگاه ها بحرانی و حتی فوق بحرانی است منتهی دیده و حتی شنیده شده که برخی از این شناگاه ها فعالیت دارند و چنین وضعیتی نگران کننده است.
تلاش‌های پیوسته خبرنگار ما برای دریافت نظرات مسئولان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی مازندران در خصوص شناگاه های آلوده مازندران تاکنون بدون نتیجه مانده است./ایرنا؛ مهراب زکی پور