حرف شمال: «خزانه خالی است»؛ این پاسخی است برای 120 هزار فرد دارای معلولیت که در مراکز توانبخشی معلولان ذهنی و جسمی بسختی روزگار می‌گذرانند و در انتظار یارانه دولت مانده‌اند. حدود سه ماه است که سازمان بهزیستی به این مراکز یارانه نداده و بسیاری از این مراکز با خطر تعطیلی روبه‌رو شده‌اند.
دو سال پیش بود که هیات دولت مصوبه افزایش یارانه مراکز نگهداری معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن بهزیستی را صادر کرد. همان موقع بود که قرار شد یارانه مراکز نگهداری روزانه 20 درصد و یارانه مراکز نگهداری شبانه‌روزی 15 درصد اضافه شود.اما تاخیر در پرداخت‌ها حالا به شکلی است که نفس مراکز نگهداری معلولان را به شماره انداخته است. هر چند بسیاری از مسئولان در این میان معتقدند این تاخیر باعث تعطیلی نخواهد شد!
هزینه نگهداری افراد تحت پوشش در این مراکز بسیار بیشتراز یارانه‌ای است که به آنها پرداخت می‌شود، اما همین میزان کم هم کمک‌هزینه‌ای است که بودنش بهتر از نبودنش است. این درحالی است که همین میزان ناچیز نیز حدود سه ماه است قطع شده و از سوی دولت در اختیار بهزیستی قرار نگرفته است!
گفته‌های متناقض
در این میان تناقض‌هایی هم در گفته‌های مسئولان دیده می‌شود.
مصطفی سراج، رئیس بهزیستی شهر تهران در حالی به جام‌جم عنوان می‌کند یارانه آذر پرداخت شده که مدیرعامل انجمن عالی مراکز غیر دولتی توانبخشی معلولین کشور می‌گوید این یارانه از سه ماه پیش قطع شده است. مسئله‌ای که در این میان باعث نگرانی می‌شود سایه تعطیلی است که بر سر این مراکز سنگینی می‌کند، تعطیلی‌ای که اگر اتفاق بیفتد 120 هزار معلول تحت پوشش این مراکز سرگردان خواهند شد و دلیل آن هم به نقل از رئیس خزانه‌داری کشور همان است که بود: «خزانه خالی است.»
مشکلات اعتباری بسیاری وجود دارد و این بدیهی‌ترین مساله در این ماجراست. آن‌طور که انوشیروان محسنی‌بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشور می‌گوید، زمان قطعی یارانه مراکز توانبخشی و نگهداری از مددجویان این سازمان سه ماه شده و دولت می‌گوید خزانه، پولی در بساط ندارد در حالی‌که بهزیستی به این مراکز بابت نگهداری از بیماران روانی مزمن، معلولان و سالمندان باید ماهانه 48 میلیارد تومان یارانه بدهد.
48 میلیارد تومان یارانه ماهانه این مراکز حالا سه ماه است که پرداخت نشده و این در حالی است که هزینه نگهداری از معلولان هر ساله تفاوت چشمگیری دارد . مصطفی سراج، رئیس بهزیستی تهران در رابطه با هزینه بالای نگهداری از معلولان می‌گوید: هزینه نگهداری از یک فرد دارای معلولیت بالا بوده و یارانه تخصیص داده شده نیز بسیار کم است. دراین بین هزینه‌های جاری و پرسنل مراکز را نیز نباید از یاد برد. او به مشکلات اعتباری سازمان اشاره می‌کند، اما معتقد است این تاخیر در پرداخت‌ها باعث تعطیلی این مراکز نخواهد شد. آن‌طور که رئیس بهزیستی شهر تهران می‌گوید،درست است که سازمان بهزیستی در این باره با مشکلات اعتباری بسیاری روبه‌روست و در این میان تاخیر در پرداخت یارانه‌ها هم مشکلاتی را به این وضعیت اضافه کرده، اما باید اعلام کنیم مراکز با وضعیت موجود تعطیل نخواهد شد.
به گفته او، مدیران مرکز برخی توانایی‌ها را برای کسب اعتبار دارند که بخشی از آن مشارکت مردم است.
سعید سعدآبادی، مدیرعامل انجمن عالی مراکز غیر دولتی توانبخشی معلولان کشور در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید، براساس قانون کار باید در مراکز نگهداری سه نفر برای سه شیفت فعالیت کنند و همین کمبود اعتبار باعث می‌شود دو نفر را برای سه شیفت در نظر بگیرند! به این مفهوم که از کیفیت خدمات این مراکز برای معلولان کاسته می‌شود. یا به جای این‌که حقوق قانون کار را برای پرسنل در نظر بگیرند، کمتر از آن را پرداخت می‌کنند.
خطر تعطیلی جدی است
مراکز نگهداری از معلولان اولین قربانی بی توجهی دولت به پرداخت یارانه‌ها خواهد بود. یکی از خانواده‌های تحت پوشش این مراکز می‌گوید: دخترم ناتوان ذهنی‌است و در یکی از این مراکز صبح تا ظهرش را می‌گذراند. از نزدیک دیده‌ام چقدر خانواده‌های بعضی از بچه‌ها به همین چند ساعت که بچه را به جایی می‌سپارند، محتاجند و چقدر بعضی مراکز زحمت می‌کشند. چرا به این زودی باید آسیب اقتصادی به این گروه لطمه بزند؟
مراکز نگهداری از معلولان از محل پرداخت یارانه‌هاست که می‌توانند غذا و دارو برای این افراد تهیه کنند و حقوق پرسنل و مخارجی نظیر پرداخت اجاره محل و... را بپردازند. واضح است وقتی اعتباری برای این کار تخصیص داده نشده یا تاخیر سه ماهه در پرداخت آن وجود دارد، اولین افرادی که در این میان آسیب می‌بینند،معلولان هستند.
باید در نظر داشت در سراسر کشور حدود 2400 مرکز توانبخشی وجود دارد که این مراکز به شکل روزانه یا شبانه‌روزی یا به صورت مراقبت در محل انجام وظیفه می‌کنند. در این میان، حدود 120 هزار معلول وجود دارند که 20 هزار نفر در منازل و بقیه در مراکز متمرکز شده‌اند. هر چند هزینه نگهداری از یک معلول همواره محل مناقشه بوده است، اما شاید بتوان هزینه ماهانه نگهداری از معلولان را دو میلیون تومان عنوان کنیم. مدیرعامل انجمن عالی مراکز غیردولتی توانبخشی معلولین کشور در این‌باره می‌گوید: برآورد هزینه واقعی نگهداری از معلولان همان دومیلیون تومان است، اما خود سازمان بهزیستی معتقد است شرایط معلولان متفاوت است و این هزینه را از یک میلیون و 500 هزار تومان تا دو میلیون عنوان کرده است.
به گفته سعدآبادی، شهریه‌ای که برای مراکز در نظر گرفته اند 930 هزار تومان است که از این مقدار هم 370 هزار تومان را خانواده‌ها باید بپردازند و 560 هزار تومان را هم بهزیستی پرداخت کند. به واسطه همین مبلغ 560 هزار تومان است که مراکز اداره می‌شوند، چرا که بسیاری از خانواده‌های معلولان توانایی پرداخت 370 هزار تومان را هم ندارند.
به گفته او حدود 70 درصد از خانواده‌ها تمکن مالی پرداخت شهریه را ندارند.
بنابر این چنانچه بهترین و ایده آل‌ترین شرایط را در نظر گرفت یعنی همه خانواده‌ها، تمام شهریه‌شان را به وقت بپردازند و سازمان بهزیستی نیز بدون تاخیر مبلغ یارانه را پرداخت کند (در مجموع930 هزار تومان) باید گفت این عدد از کمترین مقدار تعیین شده سازمان بهزیستی که یک میلیون و 500هزار تومان است هم حدود 600 هزار تومان کمتر است! جالب‌تر این که چنین مراکزی توانایی دریافت کمک‌های مردمی را هم ندارند. سعدآبادی در این باره می‌گوید: مراکز دو گروهند؛ یک گروه عمده، مراکز خصوصی هستند که نمی‌توانند کمک‌های نقدی از مردم بگیرند. براساس بخشنامه‌ای که سازمان بهزیستی صادر کرده دریافت کمک‌های مردمی برای این مراکز ممنوع است. یک بخش دیگر شامل مراکزی می‌شوند که به صورت خیریه‌ای و هیات امنایی اداره می‌شوند که شاید فقط 20 درصد از کل مراکز را در کشور در بر بگیرد که آنها اجازه دریافت کمک‌های مردمی را دارند که البته مشکلات این مراکز در کل کمتر از مراکز خصوصی است. او خطر تعطیلی این مراکز را خیلی جدی‌تر از آنی می‌داند که از گفته‌های مسئولان می‌توان فهمید.
مدیرعامل انجمن عالی مراکز غیردولتی توانبخشی معلولین کشور با اشاره به این‌که بسیاری از این مراکز بزودی تعطیل خواهند شد، می‌افزاید: ما نامه‌ای به رئیس سازمان بهزیستی نوشتیم و اعلام کردیم شرایطی مهیا کنند که ما معلولان را برگردانیم به بخش دولتی! این در حالی است که برای خود سازمان هم این کار مشکلاتی به همراه دارد. به این مفهوم که با واگذاری معلولان به بخش غیردولتی بهزیستی، تنها یک‌سوم از هزینه‌ها را می‌پردازد و اگر معلولان به خود سازمان واگذار شوند این سازمان باید سه برابر هزینه کنونی برای معلولان خرج کند.
بدون توجه به دلایل تاخیر در پرداخت یارانه‌ها، آنچه مشخص است این که مراکز نگهداری از معلولان که تاپیش از این صورتشان را با سیلی سرخ نگه می‌داشتند، تعطیل خواهند شد. در این میان خانواده‌های بسیاری دچار مشکل می‌شوند. جالب‌تر از همه این که خود سازمان بهزیستی در این میان ضرر بسیاری خواهد کرد. آنچه مشخص است این که بخش خصوصی توانی برای ادامه کار به این صورت و بخش دولتی توجهی به این مهم ندارد.
پرداخت یارانه عقب افتاده تا پایان سال
محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت دیروز در بازدید از مجتمع توانبخشی معلولان ذهنی تهران گفت: چند ماهی است یارانه برخی مراکز خدمات بهزیستی پرداخت نشده به همین خاطر مقرر شد ظرف هفته آینده دو ماه یارانه عقب افتاده این مراکز پرداخت و ما بقی یارانه آنها تا پایان سال پرداخت شود./میثم اسماعیلی/جام جم