اندیشه ای نوین در مدیریت شهری؛ با عضویت در صندوق جهانی توسعه شهرها
عصر حاضر عصر مطابقت با تغییرات سریعی است که در سطح جهان به وقوع می پیوندد و عدم همراهی با این حرکت جهانی نوشهر را از حیث پیشرفت باز می دارد.
حرف شمال/دکتر محمد بالی*: همه کشورهای در حال توسعه و یا توسعه یافته در تلاشند رقابت‌پذیری خود و در نتیجه رفاه ساکنان شهرها را تضمین کنند و همه آنها می‌دانند که اگر نتوانند روش‌های پایدارتر و غنی‌تری برای توسعه اقتصادهای محلی و مدیریت شهری پیدا کنند، برای شهروندان آینده، میراث زیست محیطی بدی به جای خواهد ماند.
عملکرد یک شهر باید به شیوه‌ای شود که همه این نگرانی‌ها، قدرت اقتصاد، شرایط اجتماعی و محیط زیستی را نشان دهد. این در حالی است که در نظر گرفتن روند تغییر یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی عملکرد مدیران شهری مخصوصا در جایگاه شورای شهر می باشد.در حقیقت مدیران شهری که گام‌های مهمی در توسعه شهرهای خود برمی‌دارند، سه کار را به درستی انجام می‌دهند: به رشد هوشمند دست می‌یابند، با کمترین منابع مالی بیشترین کار را انجام می‌دهند و برای ایجاد تغییر حمایت جلب می‌کنند. رشد هوشمند به رویکردی استراتژیک بستگی دارد که بهترین فرصت‌های رشد را شناسایی و تغذیه می‌کند و تضمین می‌کند که کلیه شهروندان از رفاه شهری بهره‌مندند.
رشد هوشمند به معنی برنامه‌ریزی برای آینده است. دنیا مملو از نمونه شهرهایی است که به سرعت و بدون هیچ‌گونه برنامه‌ریزی خاصی رشد کرده‌اند. نتیجه این عدم برنامه‌ریزی در بهترین حالت هرج و مرج و بی‌نظمی است، اما این وضعیت اغلب مانع توسعه بیشتر است و کیفیت زندگی پایینی را برای شهروندان و البته محیط‌زیست به همراه دارد. بنابراین، مدیران شهری باید آینده‌نگر باشند و برای رشد و تغییرات جمعیتی و اثر آن بر حمل‌ونقل، مدارس، بیمارستان‌ها و بسیاری دیگر از جنبه‌های زندگی شهری برنامه‌ریزی کنند. همچنین آنها باید ضمانت کنند که این برنامه‌ها در طول زمان با تغییر نیازهای شهر سازگار خواهند بود. کارآمدترین شهرها، چشم‌اندازی منطقه‌ای اتخاذ و فرآیند برنامه‌ریزی جامع و انعطاف‌پذیری ارائه می‌کنند.
شهرها به‌طور فزاینده‌ای از طرح‌های شهری انعطاف‌پذیر استفاده می‌کنند که مثل چارچوبی برای جا دادن پروژه‌های پیشنهادی در سطح محلی عمل می‌کند. این طرح‌ها به مجموعه اصول راهنمایی وابسته‌اند که به تصمیم‌گیری در مورد طرح‌های پیشنهادی جدید کمک می‌کنند. در نتیجه، این طرح‌ها با تغییر نیاز شهرها ایجاد می‌شوند و تضمین می‌کنند که شهر مسیر رشد را به سوی اهداف بلندمدت ادامه می‌دهد.
این نوع انعطاف‌پذیری نیازمند مهارت زیادی است و شهرهایی که در برنامه‌ریزی شهری سرآمد هستند، بخش‌های منظم متعددی برای این برنامه‌ریزی‌ها دارند.
درحالی‌که کلیه مدیران شهری به دنبال یافتن روش‌هایی برای ارتقای رفاه شهر خود هستند، چیزی که بیش از همه مشخص است، روش استراتژیک محوري است که برای رسیدن به هدف دنبال می‌کنند. معافیت‌های مالیاتی، تصمیم‌گیری بدون تحلیل کافی در مورد اینکه آینده شهر در گرو آخرین صنایع نوظهور است و استفاده از تکنولوژی‌های پاک، اثر چندانی ندارند.
برای شناخت بهترین چشم‌اندازهای رشد، رویکرد دقیق‌تری مورد نیاز است و به اين معنی نیست که مدیران شهری باید خود را درگیر نوعی کسب‌وکار کنند؛ بلکه در عوض رویکرد آنها باید با ارزیابی دقیقی از اینکه مزیت‌های رقابتی شهر در کجا نهفتهاست شکل بگیرد.
بنابراین اولین گام، شناسایی مزایای رقابتی یک شهر است و شناخت این ظرفیت ها و توانمندی ها از زوایای مختلف نیازمند نگاهی کارشناسانه است. گام بعدی در این مسیر برنامه ریزی برای سرمایه گذاری جهت رشد این برنامه ها خواهد بود. امروزه پویایی انسان و سرمایه، رقابت شدیدی میان شهرها ایجاد کرده است و این حقیقت غیر قابل انکار وجود دارد که این مسیر زمانی با بیشترین بهره وری همراه خواهد بود که جذب این سرمایه گذاری از خارج از مجموعه شهری صورت پذیرد.
اما راه های متفاوتی برای جذب سرمایه گذاری وجود دارد که شناسایی آنها و حواشی اطراف آن میتواند در ارزیابیشان موثر باشد. معمولا ورود افراد خصوصی در قالب شخصیت های حقیقی و حقوقی برای بحث سرمایه گذاری از مشکلات خاص خود بهره مند است. سابقه ورود و حمایت از این بخش نشان خواهد داد که درجه ریسک این اقدام بالاست و معمولا مدیران شهری به دنبال جذب اعتبارات یا تسهیلات دولتی برای رشد برنامه های خود هستند.شرایط اقتصادی کشور و همچنین عدم ثبات اقتصادی موجود باعث خواهد شد که ورود به این مقوله با صرف زمانی طولانی همراه بوده که خود این مسئله موجبات پایین آوردن سطح توانمندی طرح مورد نظر می گردد. از سویی دیگر عوامل جانبی همچون حمایت های مسئولین دولتی و نمایندگان شهر و نیز میزان ارتباط و اعتبار آنها با پایتخت برکمیت این اعتبار یا تسهیلات بسیار تاثیر گذار است. لذا سرعت رشد و توسعه شهر علاوه بر کیفیت طرح های منتخب به عوامل جانبی که اشاره شد بسیار بستگی دارد.
با توجه به موارد ذکر شده این پرسش مطرح میشود که آیا راهکاری مناسب تر در این زمینه وجود دارد؟
آیا بانک اطلاعاتی گسترده ای به وسعت تمامی شهرهای جهان برای دستیابی و الگو گرفتن راههای توسعه شهری موجود می باشد؟
به خدمت گرفتن متخصص ترین افراد بین المللی در جهت ارائه مشاوره برای ارزیابی و میزان تاثیر پذیری طرح های ارائه شده چه هزینه ای را برای شهرداری به همراه خواهد داشت؟
و در نهایت سیستم جامعی برای حمایت اعتباری از طرح های تایید شده بصورت بین المللی، در دسترس مدیران شهری مانند نوشهر وجود دارد؟
توجه به این موارد و فرصتی که سالهاست به علت عدم آشنایی مدیران شهری با چنین ظرفیتی از دست رفته سبب شده تا قطار توسعه مندی شهری توانمند و استراتژیک همچون نوشهر در ایستگاه نگاه سنتی به مدیریت شهری همچنان منتظر دستور حرکت بایستد و آه حسرت را در نگاه رخوت آلود مسافرانش با سوتی غم انگیز زمزمه کند.
شاید نام مجموعه ای بین المللی بنام صندوق جهانی توسعه شهر ها برای اعضای شورای شهر نوشهر ناآشنا باشد.صندوقی که راهی نوین برای ورود به ارائه ، تطبیق و حمایت از طرح هایی است که با توجه به ظرفیت ها، پتانسیل ها و توانمندی های یک شهر پیشنهاد میشود. این صندوق بین المللی با هدف توسعه و ترویج عملیاتی حمایت از طرح های اقتصاد شهری و در ابتدا با پیشنهاد جمعی از مدیران کلانشهر ها در سطح جهانی تشکیل شد.
❖ سازماندهی محیطی، ایجاد بستر و تعیین استراتژی برای تامین مالی طرح های توسعه برای شهر های عضو
❖ حمایت از ایده های نوین با ایجاد ائتلاف توسط دبیرخانه صندوق برای موضوعات زیست محیطی
❖ مشارکت دادن اعضا در فرآیند های بین المللی برای توسعه همگام و همزمان با تغییرات بین المللی
❖ پشتیبانی و ارائه تضامین لازم برای تشویق دولت های محلی در جهت حمایت های مالی از طرح های توسعه شهری
❖ ارائه راهکار و مشاوره برای بسیج و مدیریت موثر منابع در منطقه
❖ معرفی سرمایه گذاران خارجی برای حمایت از پروژه های شهری
تنها گوشه ای از توان بالقوه این صندوق بوده که در حال حاضر با بیش از 500 عضو از شهر های مختلف جهان از بیش از 100 کشور و همکاری با بیش از 250 شرکت سرمایه گذار در پاریس مشغول فعالیت است.
شاید بتوان تصور کرد که عدم ارائه اطلاعات آن هم بطور وسیع باعث شده تا ارتباطی بین شهرداری نوشهر و این صندوق ایجاد نشود و یا بهتر بوده تا شهرهای بزرگتری در این زمینه پیش قدم شده تا تبعات ناشی از یک اقدام عجولانه گریبانگیر شورای شهری فعال نگردد. اما این نکته زمانی جالب و قابل توجه خواهد بود که بدانید در تاریخ 13 مهرماه سال 91 شعبه آسیایی صندوق مذکور در مشهد افتتاح شد و شهرداری مشهد به عنوان یکی از ارائه دهندگان تشکیل این صندوق در حال حاضر یکی از اعضای هیات مدیره این سازمان جهانی است.
نوع رویکرد مدیران شهری به این مسائل باعث شده تا فرصت های زیادی همچون صندوق جهانی توسعه شهرها برای شهروندان نوشهری از بین رفته و حتی به علت عدم آگاهی، مطالبه ای هم در این زمینه صورت نپذیرد.
شهرداری مشهد با ارائه طرح نیروگاه بیوگاز به عنوان اولین پروژه پیشنهادی از طرف ایران توانست تسهیلات ارزی مناسبی با سود کمتر از 1 درصد دریافت کند که این امتیاز علاوه بر استفاده از تجربیات اجرایی شهرهای مهم جهان در اجرای این طرح بوده است.
شهر نوشهر نیز میتواند در راستای اهداف جهانی این صندوق به عضویت آن درآمده و نه تنها از طرح های به روزی که در شهرهای مختلف جهان به اجرا درآمده و آزمون خود را پس داده است استفاده نماید، بلکه با استفاده از مشاوران بین المللی این سازمان ایده های نوینی در راستای ظرفیت های موجود در شهر نوشهر تعریف نموده و منطبق با شرایط این منطقه برای اجرا از حمایت های مادی و معنوی این صندوق بهره مند گردد.
فضای طرح های مورد حمایت در این صندوق بسویی پیش می رود که بیشترین مطابقت را با محیط زیست به همراه داشته باشد.
زیرا روشی که مدیران شهری، محیط زیست را با تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تلفیق می‌کنند، برای رشد هوشمند بسیار مهم است. به عنوان مثال، ازدیاد ترافیک شهری هم هزینه کسب‌وکارها را بالا می‌برد و هم آلودگی هوای ناشی از آن تهدیدی برای سلامت شهروندان است. با توجه به کاهش منابع، عدم توجه به پایداری نیز تهدیدی برای چشم‌انداز رشد بلندمدت است.
برنامه‌ریزی و ساخت زیرساخت‌ها به شیوه سازگار با محیط زیست و استفاده از ترکیب قیمت‌گذاری، قوانین و کمپین‌های اطلاعاتی برای تشویق شهروندان به حفاظت از منابع طبیعی، میتواند به تحقق این اهداف كمك کند. در واقع روشی که در ساخت و بازسازی شهرهایمان به‌کار می‌گیریم، میزان پایداری بوم‌شناختی آنها را در دهه‌های آینده تعیین می‌کند.
برنامه ریزی برای دستیابی به این اهداف از مهمترین کارهایی است که یک عضو شورا میتواند برای همشهریان خود به یادگار گذاشته و قدمی موثر در پیشرفت و توسعه همه جانبه شهر خود داشته باشد. شهری که در سابقه تاریخی خود عناوین برجسته ای را در زمینه توسعه صنعت گردشگری و اقتصادی دارا بوده است، شایسته نیست که در ارائه خدمات به شهروندانش ناتوان باشد و می بایست الگویی مناسب در ارائه، پیگیری و اجرای طرح هایی باشد که نوشهر را به عنوان یک شاخص در پیشرفت به شهرهای سراسر استان معرفی نماید.
عصر حاضر عصر مطابقت با تغییرات سریعی است که در سطح جهان به وقوع می پیوندد و عدم همراهی با این حرکت جهانی نوشهر را از حیث پیشرفت باز می دارد. استفاده از نیرو های متخصص با روند رو به رشد جهانی که دیدگاهی فرامنطقه ای داشته باشند و یا به عبارت دیگر جهانی می اندیشند، برای توسعه شهری و ارائه سطح بالای خدمات به شهروندان لازم و ضروری است و نمی توان با نگاه سنتی و برنامه هایی که شاید در دهه های پیش و در زمان خودشان برای پیشرفت مناسب بوده اند به جایگاه فعلی مدیریت در این شهر نگریست .
رشد جمعیت و سطح آگاهی از مهمترین دلایلی است که شهرداری باید در برنامه ریزی های خود در پروژه های شهری مد نظر قرار داده تا حرکت در این مسیر در بن بستی از مشکلات متوقف نگردد. موضوعی که بسیاری از کلانشهر ها بواسطه عدم وقوف و تسلط کارشناسانه در دام آن اسیر مانده اند. استفاده از فرصت های بین المللی در بهره گیری از تجربیات شهر های در حال توسعه جهان و جلوگیری از هزینه های ناشی از شناخت ناصحیح برنامه ها باعث خواهد شد که پروژه ای در شهر نوشهر مورد اجرا قرار بگیرد که از لحاظ کیفیت در درجه بالایی قرار داشته و کمترین میزان ریسک را برای مجریان آن به همراه داشته باشد.
قطعا شناسایی و بهره مندی از ظرفیت های موجود، اولین مرحله برون رفت از شرایط نارضایتی است که یقینا رسیدگی به آن امری مهم و ضروری است. بندر و فرودگاهی که توجهی آنچنان به آن نمی شود و مسیر ارتباطی با پایتخت که تنها شهر را به اقامتگاهی شبانه برای چادرنشینان ساحل سیترا بدل کرده و عدم برخورداری از نعمات خدادادی کوه و جنگل و دریا که یقینا عدم بهره مندی صحیح از آن، کفران نعمت خواهد بود. ظرفیت هایی که در نوع خود منحصر بفرد بوده و دلیل بی توجهی به آنها مشخص نیست.
*پژوهشگر و نویسندهبازگشت
©2015 harfeshomal.ir All Rights Reserved